Ποιος αποφασίζει για τη ζωή σου, εσύ ή οι άλλοι; Μάθε την αλήθεια μέσα από 10 ψυχολογικά πειράματα!

Συνήθως θεωρούμε πως τις αποφάσεις της ζωής μας τις παίρνουμε εμείς. Το ίδιο και για άλλες σημαντικές ή ασήμαντες επιλογές που κάνουμε καθημερινά. Είναι όμως έτσι; Μήπως τελικά μερικές φορές επιλέγουν οι άλλοι για εμάς χωρίς να το καταλαβαίνουμε; Μήπως γινόμαστε υποχείρια τους γιατί γνωρίζουν καλά πώς να μας χειριστούν; Παράλληλα δεν μπορούμε να κατηγορούμε μόνο τους άλλους. Ίσως να μη γίνεται εσκεμμένα, ίσως εμείς να μην έχουμε τις ικανότητες που διαθέτουν εκείνοι.

Η ψυχολογία και η μελέτη συμπεριφοράς, έχει ξεκλειδώσει πολλά κουτάκια του μυαλού μας. Είναι πιο εύκολο από ποτέ στο παρελθόν να αναγνωρίσουμε συμπεριφορές αλλά και το που οφείλονται. Μέσα από αυτή την αναγνώριση μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα αδύνατα σημεία μας. Να τα δυναμώσουμε και να βάλουμε τα θεμέλια ώστε να χτίσουμε έναν πιο δυνατό χαρακτήρα.

Η χειραγώγηση της κοινής γνώμης, η προώθηση συγκεκριμένων ιδεών, προϊόντων, προσώπων είναι το εργαλείο του σήμερα. Χρησιμοποιείται κατά κόρον σε προεκλογικές καμπάνιες, στις διαφημίσεις, στις ειδήσεις, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η πλειοψηφία ακολουθεί ώστε να μη γίνει το μαύρο πρόβατο, να μην προκαλέσει με αντιπαραθέσεις, να μην εκτεθεί ως πρόσωπο. Είναι πιο εύκολο να κρύβεσαι πίσω από άλλους και ας έχεις διαφορετική γνώμη και άποψη.

Πως μπορείς να διαφοροποιηθείς; Όπως πάντα, έχοντας τη γνώση, την κατάλληλη εκπαίδευση, την πληροφορία στα χέρια σου. Με αυτόν τον τρόπο θα είναι πιο δύσκολο να σε χρησιμοποιήσουν εν αγνοία σου. Ο δεκάλογος γεγονότων που ακολουθεί, είναι φτιαγμένος μέσα από 10 διαφορετικά πειράματα ή ψυχολογικά εργαλεία και μεθόδους. Απλά καταγεγραμμένος και ευνόητος. Αν τον διαβάσεις χωρίς υπεροπτικές τάσεις, τότε ίσως μπορέσεις να βρεις τις δικές σου λάθος συμπεριφορές. Και τότε μπορείς να τις διορθώσεις και να ξεχωρίσεις από το πλήθος, την ομαδοποίηση και τη μάζα!

1. Η παρουσία άλλων ανθρώπων μπορεί να έχει δυνατό αντίκτυπο στη συμπεριφορά μας.

Όταν ένας αριθμός ατόμων είναι μάρτυρες σε ένα γεγονός π.χ. ένα ατύχημα, όσο περισσότεροι είναι παρόντες τόσο λιγότερες πιθανότητες έχει κάποιος να κάνει το βήμα μπροστά και να βοηθήσει. Είναι γνωστό ως παραστατικό φαινόμενο, δηλαδή αυτός που παρακολουθεί ως θεατής που παρίσταται(The Bystander Effect).

2. Οι άνθρωποι είναι ικανοί να φτάσουν στα άκρα για να υπακούσουν τις εντολές ενός ατόμου που έχει εξουσία.

Οι άνθρωποι θα φτάσουν σε ακραίες, ενίοτε και επικίνδυνες, πράξεις για να εκτελέσουν μια εντολή που έρχεται από κάποιον υψηλά ιστάμενο. Στα διάσημα πειράματα υπάκουης (obedience experiments) που διενήργησε ο ψυχολόγος Stanley Milgram κατέληξε σε κάποια συμπέρασμα. Ένα από αυτά είναι πως οι συμμετέχοντες ήταν πρόθυμοι να προκαλέσουν ένα πιθανό θανατηφόρο ηλεκτροσόκ σε κάποιο άλλο άτομο, όταν αυτό ζητήθηκε με τη μορφή διαταγής από τους πειραματιστές.

3. Η ανάγκη για συμμόρφωση οδηγεί τους ανθρώπους να ακολουθήσουν και να συμβιβαστούν με ότι κάνει η ομάδα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα πάνε μαζί με το γκρουπ, ακόμα και αν θεωρούν πως η ομάδα τους κάνει λάθος. Στα πειράματα συμμόρφωσης (conformity experiments) του Solomon Asch, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να κρίνουν ποια ήταν η μακρύτερη γραμμή ανάμεσα σε τρεις. Όταν τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας διάλεξαν την λάθος γραμμή, οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ήταν πιο πιθανό να επιλέξουν την ίδια γραμμή.

4. Σημαντική επιρροή στην κοινωνική συμπεριφορά παίζουν οι περιστάσεις.

Οι μεταβλητές των καταστάσεων έχουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά μας. Σε πείραμα που έγινε από τον ψυχολόγο Philip Zimbardo στις φυλακές Stanford (Stanford Prison Experiment), ανακάλυψε ότι οι συμμετέχοντες πήραν τον ρόλο τους πολύ στα σοβαρά. Σε τόσο ακραίο σημείο που το πείραμα έπρεπε να σταματήσει μετά από μόλις έξι μέρες. Όσοι είχαν τον ρόλο του φύλακα των φυλακών ξεκίνησαν να κάνουν κατάχρηση της δύναμης τους. Ενώ όσοι ήταν στο ρόλο του φυλακισμένου κατέληξαν αν είναι ανήσυχοι και αγχωμένοι.

5. Οι άνθρωποι τείνουν να ψάχνουν για πράγματα που θα επιβεβαιώσουν όσα ήδη πιστεύουν.

Αναζητούν για ότι θα τους προσφέρει επιβεβαίωση στα ήδη υπάρχον πιστεύω τους και αγνοούν τις πληροφορίες που διαψεύδουν όσα ήδη σκέφτονται. Είναι γνωστό ως προσδοκία επιβεβαίωσης. Παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό που είναι ονομάζεται προκατάληψη επιβεβαίωσης(confirmation bias), ένας τύπος γνωστικής προκατάληψης. Αυτή η τάση επιβεβαίωσης μας οδηγεί μερικές φορές στο να αποφεύγουμε πληροφορίες που προκαλούν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο.

6. Ο τρόπος που κατηγοριοποιούμε τους άλλους μας βοηθά να κατανοήσουμε τον κόσμο.

Όμως παράλληλα μας οδηγεί σε στερεοτυπικές απόψεις. Όταν κατηγοριοποιούμε πληροφορίες για τις κοινωνικές ομάδες, τείνουμε να μεγαλοποιούμε τις διαφορές μεταξύ αυτών των ομάδων. Παράλληλα να υποτιμούμε τις διάφορες που υπάρχουν μέσα στην ίδια ομάδα. Είναι ένας από τους λόγους που ενεργοποιείται η ύπαρξη στερεότυπων και προκαταλήψεων (stereotypes and prejudice).

7. Οι υποκείμενες συμπεριφορές έχουν σημαντική επιρροή στην κοινωνική συμπεριφορά.

Οι συμπεριφορές μας (attitudes) ή το πώς αξιολογούμε διαφορετικά πράγματα, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων, ιδεών και αντικειμένων, μπορεί να είναι διττές. Να είναι σαφείς/κατηγορηματικές αλλά και συνεχόμενες/απεριόριστες. Οι σαφείς συμπεριφορές είναι αυτές που αναπτύσσουμε συνειδητά και τις αναγνωρίζουμε πλήρως. Οι συνεχόμενες από την άλλη πλευρά είναι αυτές που παίρνουν μορφή ασυνείδητα αλλά παραμένουν να έχουν δυνατή επιρροή στη συμπεριφορά μας.

8. Οι προσδοκίες μας, επηρεάζουν το πώς βλέπουμε τους άλλους και πως νομίζουμε ότι θα έπρεπε να συμπεριφέρονται.

Οι αντιλήψεις μας (perceptions) για τους άλλους συχνά βασίζονται σε αναμενομενους ρόλους, κοινωνικές νόρμες και κοινωνικές κατηγοριοποιήσεις. Δηλαδή περιμένουμε ανθρώπους που κατέχουν συγκεκριμένο ρόλο ή είναι μέρος ενός συγκεκριμένου κοινωνικού γκρουπ να συμπεριφερθεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Οι αρχικές μας εντυπώσεις για ένα άτομο συχνά επαφίονται σε αυτές τις διανοητικές συντομεύσεις. Με αυτόν τον τρόπο κάνουμε γρήγορες κρίσεις για το πώς θα περιμέναμε οι άνθρωποι να συμπεριφέρονται.

9. Αποδίδουμε σε εξωτερικές δυνάμεις τις δικές μας αποτυχίες. Όμως κατηγορούμε τους άλλους για τις δικές τους κακοτυχίες.

Τείνουμε να αποδίδουμε την καλοτυχία μας σε εσωτερικούς(δικούς μας) παράγοντες και οποιοδήποτε αρνητικό αποτέλεσμα σε ξένους(τρίτους) παράγοντες. Όταν όμως μιλάμε για τους άλλους, συνήθως αποδίδουμε τις πράξεις τους στα εσωτερικά τους χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, αν πάρουμε κακό βαθμό σε μια εξέταση είναι σφάλμα τους καθηγητή. Αν ένας συμμαθητής πάρει κακό βαθμό, είναι γιατί δεν μελέτησε αρκετά. Αυτή η τάση είναι γνωστή ως προκατάληψη συμμετέχοντα-παρατηρητή( actor-observer bias).

10. Μερικές φορές είναι πιο εύκολο να πας με το πλήθος από το να δημιουργήσεις σκηνή.

Στις ομάδες, οι άνθρωποι συχνά ακολουθούν την άποψη της πλειοψηφίας για να μην δημιουργήσουν κάποια αναστάτωση. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως ομαδική σκέψη(groupthink). Τείνει να συμβαίνει πιο συχνά όταν τα μέλη ενός γκρουπ βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση ή υπό την παρουσία ενός χαρισματικού ηγέτη.

Έρευνα – σύνταξη – μετάφραση: Βογιατζής Ηλίας

Πηγή: www.verywellmind.com

Email επικοινωνίας: iliasvogiatzis@gmail.com