Μπορούν τα χρήματα να μας κάνουν ευτυχισμένους;

Η σχέση που έχουμε με τα χρήματα μας κατατρέχει σε όλη μας τη ζωή, ωστόσο τα βιβλία που προσεγγίζουν το θέμα αυτό συνήθως καταπιάνονται είτε α) με το πώς μπορεί κανείς να βγάλει περισσότερα, ή β) με το πώς μπορεί κανείς να ζήσει με λιγότερα. Ο John Armstrong ανατρέπει αυτές τις προσεγγίσεις και ερευνά τη σχέση μας με τα χρήματα και το νόημα που τους δίνουμε.

1. Τι είναι στ' αλήθεια αυτό που μας κάνει να ανησυχούμε για τα χρήματα; Οι ανησυχίες για τα χρήματα συνήθως χωρίζονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες:

1. Χωρίς τα χρήματα η ζωή μου θα είναι γεμάτη βά­σανα και δυσκολίες . Θα ταπεινωθώ διότι δεν έχω αρκετά χρήματα για να προστατεύσω τον εαυτό μου. Θα ανήκω σε χαμηλή κοινωνικοοικονομική τάξη.

2. Τα χρήματα θα με αναγκάσουν να περάσω μεγάλο μέρος της ζωής μου βγάζοντας τα στοιχειώδη για να ζήσω . Η ζωή μου δεν θα πάει εντελώς χαμένη· απλά δεν θα είμαι τόσο ικανοποιημένος, δεν θα πραγματοποιήσω τα όνειρά μου στον βαθμό που θέλω, και οι κόποι μου δεν θα έχουν τόσο μεγάλη αξία. Για μεγάλο μέρος της ζωής μου θα σκέφτομαι πώς θα ξεπληρώσω τα χρέη μου και πώς θα πληρώσω τις πιστωτικές κάρτες – αντί να ασχολούμαι με πιο σημαντικά θέματα. Επιπλέον, το χρήμα είναι εξαιρετικά αστάθμητος παράγοντας. Θα κάνω οικονομίες, κι ύστερα όλα θα εξανεμιστούν εξαιτίας μιας απρόβλεπτης τροπής στην οικονομία.

3. Θα στερηθώ όλα τα όμορφα πράγματα που επιθυμώ . Δεν θα ζήσω ποτέ σε ένα ωραίο σπίτι, δεν θα οδηγήσω ποτέ ένα κομψό αυτοκίνητο, δεν θα κάνω ποτέ φανταστικές διακοπές, ούτε θα νιώσω τη θαλπωρή και την άνεση που υποθέτω ότι πηγάζουν από ένα βαθύ αίσθημα οικονομικής ασφάλειας.

Αυτό με κάνει να θυμώνω με τον εαυτό μου και με τον κόσμο. Ανησυχώ πως θα αποτύχω στη ζωή και πως αυτό θα συνδέεται με την ανικανότητά μου να θα ικετεύει για πενταροδεκάρες, ενώ εκείνος θα κοιτάζει αναφορές χρηματιστών με τεράστια ποσά.

Το σύστημα είναι πολύ ισχυρό – και δεν υπάρχει τίποτα που να μπορώ να κάνω, ούτε εγώ ούτε κανένας άλλος. Εάν θέλουμε να κάνουμε κάτι για να μην ανησυχούμε, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε την ανησυχία μας προτού προσπαθήσουμε να την αντιμετωπίσουμε.

Από πού προέρ­χεται η ανησυχία μας;

Τι κρύβεται πίσω από αυτήν; Τι είναι αυτό για το οποίο ανησυχούμε στ' αλήθεια;

Κάνουμε πρόοδο στη ζωή μας όταν μετατρέπουμε την ανησυχία μας σε συγκεκριμένα ερωτήματα. Με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι τη μετατρέπουμε στα σωστά ερωτήματα. Η ανησυχία για τα χρήματα προκύπτει επειδή δεν μπορούμε να δώσουμε ακριβείς απαντήσεις στα ερωτήματα που κρύβονται από πίσω:

1. Για ποιο λόγο χρειάζομαι χρήματα; Δηλαδή, τι είναι σημαντικό για μένα;

2. Πόσα χρήματα χρειάζομαι για να το κάνω αυτό;

3. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για μένα να βρω τα χρήματα αυτά;

4. Ποιες είναι οι οικονομικές μου υποχρεώσεις απέναντι στους άλλους; Τα ερωτήματα αυτά εμπλέκονται άμεσα με την ανησυχία από την οποία ξεκινήσαμε.

Τα ερωτήματα είναι σοβαρά, όμως υπάρχουν ρεαλιστικές απαντήσεις.

Η φυσική μας τάση είναι να μεταπηδούμε από τη μια έγνοια στην άλλη· μπορεί να αλλάζει το θέμα μας, αλλά στην πραγματικότητα δεν καταλήγουμε πουθενά

Ένας καλύτερος τρόπος σκέψης είναι αυτός σύμφωνα με τον οποίο κρατάμε κατά νου την ανησυχία μας, ούτως ώστε να τη μετατρέψουμε σε αληθινά ερωτήματα:

ΑΝΗΣΥΧΙΑ – ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Μπορεί να σας φανεί λίγο συντηρητικό που δίνω έμφαση σε αυτό. Όμως πρόκειται για βασικό κανόνα. Δεν θα κάνουμε ποτέ πρόοδο στην αντιμετώπιση της ανησυχίας μας εάν δεν αναγνωρίσουμε πως πηγάζει από έναν αριθμό ερωτημάτων τα οποία κρύβονται από πίσω της.

Τα ερωτήματα αυτά έχουν να κάνουν με τις αξίες μας, τον τρόπο ζωής μας και την οπτική που έχουμε στη ζωή μας.

Η ανησυχία μας –όταν πρόκειται για οικονομικό ζήτημα– έχει να κάνει τόσο με την ψυχολογία μας όσο και με την οικονομική μας κατάσταση, έχει να κάνει τόσο με την ψυχή μας όσο και με τον τραπεζικό μας λογαριασμό.

Επομένως, ο πρώτος μας στόχος είναι να αναγνωρίσουμε την ανησυχία μας και να δεν σημαίνει πως η αναστάτωσή μου δεν έχει αιτία. Απλά ότι δεν ξέρω ακριβώς ποια είναι η αιτία αυτή.

Για παράδειγμα, ανησυχώ συχνά για τα χρήματα όταν κοιτάζω το αυτοκίνητό μου. Το έχω εδώ και δέκα χρόνια κι έχει μαζέψει αρκετές γρατζουνιές και μικροφθορές. Κάνει έναν περίεργο ήχο· οι υαλοκαθαριστήρες τρίζουν πάνω στο παρμπρίζ· τα πλαστικά κομμάτια που προστάτευαν την καμάρα στην εσωτερική πλευρά των τροχών έπεσαν κάποια στιγμή μέσα στα χρόνια.

Το εσωτερικό του αυτοκινήτου δεν δίνει ποτέ την αίσθηση πως είναι εντελώς καθαρό. Υπάρχει ένα βούλιαγμα από τη μια μεριά που προκλήθηκε από κακό υπολογισμό σε μια όπισθεν που έκανα σε ένα υπόγειο πάρκιν. Όμως λειτουργεί και είναι αξιόπιστο. Και δεν έχω αρκετά χρήματα να το αντικαταστήσω.

Όμως ένα κομμάτι μου μου λέει πως αυτό δεν είναι το αυτοκίνητο που θα έπρεπε να έχω. Φαντάζομαι τον εαυτό μου να έχει ένα αυτοκίνητο πιο ενδιαφέρον, ή πιο όμορφο – ή απλά πιο ακριβό.

Όταν παρκάρω στον αθλητικό όμιλο όπου παίζω τένις, νιώθω ανακούφιση όταν βλέπω παρκαρισμένα εκεί και άλλα μέτρια αυτοκίνητα, και (ντρέπομαι που το λέω, αλλά είναι αλήθεια) ενοχλούμαι όταν βλέπω πιο κομψά οχήματα.

Όταν κοιτάζω το αυτοκίνητό μου, ανησυχώ για τα χρήματα – όμως ποια είναι η πραγματική αιτία του άγχους μου; Αυτό που μου προκαλεί άγχος είναι η σκέψη πως αυτό το αυτοκίνητο θα μου μείνει για πάντα, πως δεν θα έχω ποτέ κάτι καλύτερο: ποτέ δεν θα μπορέσω να διαθέσω τα χρήματα για να χαίρομαι με το αυτοκίνητο που θα έχω.

Αυτή η ανησυχία, όπως αποδεικνύεται, δεν έχει να κάνει στ' αλήθεια με το ίδιο το αυτοκίνητο. Έχει να κάνει μάλλον με τη φαντασία μου και τις κοινωνικές μου σχέσεις. Οπότε, για ποιο πράγμα ανησυχώ ακριβώς; Ύστερα από σκέψη, προκύπτει πως ανησυχώ για το ότι δεν φροντίζω τα πράγματα όπως πρέπει. Εάν είχα φροντίσει όπως έπρεπε το αυτοκίνητο, θα μπορούσε να είναι ακόμη σε τέλεια κατάσταση. Τότε δεν θα με ένοιαζε που θα ήταν ένα μέτριο αυτοκίνητο δέκα ετών.

Όταν κοιτάζω το αυτοκίνητο, αυτό που βλέπω είναι (τώρα το καταλαβαίνω) οι επιπτώσεις κάποιου είδους τεμπελιάς που έχω – πάντα αναβάλλω να φτιάξω τις μικροφθορές, δεν καθαρίζω ποτέ τα πίσω καθίσματα κτλ. Η ανησυχία μου έχει να κάνει με τον χαρακτήρα μου. Και η αγορά ενός καινούριου αυτοκινήτου –που θα ήταν μια εαυτό μου, θα φροντίσω καλά το αυτοκίνητό μου.

Όμως αυτό είναι μια αυταπάτη. Αφού δεν το έκανα στο παρελθόν, τι θα αλλάξει για να το κάνω τώρα; Είναι σημαντικό το γεγονός πως το «αντικείμενο» της ανησυχίας μας δεν είναι σαφές. Σημαίνει πως, όπως προανέφερα, ο πρωταρχικός σκοπός είναι να σκεφτούμε, και όχι να βιαστούμε να καταλήξουμε σε μια λύση. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: μου δημιουργείται άγχος σε σχέση με ένα ξενοδοχείο στη Βενετία. Όταν το σκέφτομαι –είναι εξαιρετικά καλαίσθητο και όμορφο και υπερβολικά ακριβό– νιώθω εκνευρισμό και μελαγχολία. Κοιτάζω με απέχθεια τον ισχνό τραπεζικό μου λογαριασμό.

Δεν θα μπορέσω ποτέ να μείνω εκεί. Φυσικά, υπάρχουν χιλιάδες πράγματα που δεν έχω την οικονομική δυνατότητα να κάνω, υπάρχουν χιλιάδες ακριβά ξενοδοχεία όπου δεν μπορώ να μείνω. Γιατί να ανησυχώ ειδικά γι' αυτό το ξενοδοχείο; Κατόπιν σκέψης, συνειδητοποίησα –για πρώτη φορά– πως έχω συνδέσει το συγκεκριμένο ξενοδοχείο με ιστορικές προσωπικότητες που θαυμάζω.

Νομίζω πως εκεί έχει μείνει και ο John Ruskin . Είμαι σχεδόν σίγουρος πως εκεί έμειναν ο συγγραφέας Cyril Connolly και ο ιστορικός Kenneth Clark . Για μένα το ξενοδοχείο αυτό σημαίνει: μπορείς να γίνεις σαν κι αυτούς. Ωστόσο, η σκέψη αυτή ακούγεται γελοία όταν έρχεται στην επιφάνεια.

Η διαμονή μου στο ξενοδοχείο αυτό δεν θα συνέβαλε καθόλου στο να με καταστήσει όμοιό τους κατά τρόπο ουσιαστικό.

Αυτό όμως σημαίνει πως η ανησυχία μου δεν έχει να κάνει τελικά με τα χρήματα. Έχει να κάνει, εντέλει, με το γεγονός ότι σε σχέση με τους άντρες αυτούς, τους οποίους θαυμάζω, εγώ δεν έχω ούτε στόχο ούτε θάρρος. Αυτό είναι ένα ζήτημα με το οποίο αξίζει να ασχοληθεί κανείς· όμως ένα πολυτελές ξενοδοχείο δεν είναι η λύση.

Συγγραφέας: Armstrong John Αποσπάσματα από το βιβλίο “Πώς να ανησυχούμε λιγότερο για τα χρήματα”

.