Τι πρέπει να ξέρουμε για τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι ένα νόσημα όπου οι αεραγωγοί των πνευμόνων σταδιακά στενεύουν, συνήθως εξαιτίας του καπνίσματος.

Καθώς οι πνεύμονες «τραυματίζονται» με την πάροδο του χρόνου, γίνεται ολοένα πιο δύσκολη η αναπνοή μέσα από τους στενωμένους αεραγωγούς. Όταν η βλάβη γίνει σημαντική, γίνεται δύσκολη η οξυγόνωση του αίματος και η απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτές οι αλλαγές προκαλούν δύσπνοια η οποία σταδιακά επιδεινώνεται.

Ο όρος ΧΑΠ χρησιμοποιείται συχνά μαζί με τους όρους «χρόνια βρογχίτιδα» και «εμφύσημα» γιατί η χρόνια βρογχίτιδα και το εμφύσημα είναι οι πιο κοινές μορφές ΧΑΠ.  Επίσης η θεραπεία για ΧΑΠ, βρογχίτιδα και εμφύσημα είναι πανομοιότυπη, οπότε με τον όρο ΧΑΠ αναφερόμαστε και στις επιμέρους οντότητες.

Πως αναπτύσσεται

Για να κατανοήσουμε τον τρόπο ανάπτυξης της ΧΑΠ, πρέπει να δούμε τον τρόπο λειτουργίας των πνευμόνων.

Φυσιολογικά, ο αέρας που αναπνέουμε περνά από τη μύτη και το στόμα και, μέσω των αεραγωγών, φθάνει στους μικρούς σάκους των πνευμόνων που ονομάζονται κυψελίδες. Στις κυψελίδες το οξυγόνο του αέρα διέρχεται διαμέσου του λεπτού τοιχώματος τους στην κυκλοφορία του αίματος, ενώ ταυτοχρόνως το διοξείδιο του άνθρακα περνάει αντίστροφα από το αίμα μέσα στις κυψελίδες και αποβάλλεται με την εκπνοή.

Λόγω της χρόνιας φλεγμονής των αεραγωγών και των κυψελίδων, οι πάσχοντες από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αναπτύσσουν ουλές στο τοίχωμα των κυψελίδων, με αποτέλεσμα να μην γίνεται ομαλά η φυσιολογική ανταλλαγή των αερίων, δηλαδή του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα.

Κάθε παράγοντας που μπλοκάρει τη διαδικασία της φυσιολογικής ανταλλαγής αερίων μπορεί να προκαλέσει ΧΑΠ. Έτσι η χρόνια βρογχίτιδα, δηλαδή ο χρόνιος, παραγωγικός (με φλέγματα) βήχας που προκαλεί ουλές στους αεραγωγούς, μπορεί να προκαλέσει ΧΑΠ. Το ίδιο και το εμφύσημα, που είναι η βλάβη στις κυψελίδες, αλλά και το άσθμα το οποίο είναι μία αναστρέψιμη φλεγμονή των αεραγωγών, αλλά αν επιμείνει, οπότε παύει να είναι αναστρέψιμο, προκαλεί ΧΑΠ.

Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης ΧΑΠ, αν και 20% των πασχόντων από τη νόσο είναι μη καπνιστές. Η έκθεση σε αέρια ή καπνό στο εργασιακό περιβάλλον συνιστά έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου. Άλλοι παράγοντες είναι γενετικοί, όπως η έλλειψη α1 αντιθρυψίνης – μίας πρωτεΐνης που προστατεύει τους πνεύμονες.

Τα συμπτώματα και η διάγνωση

Τα συμπτώματα της ΧΑΠ συνήθως είναι πολύ ήπια στα αρχικά στάδια της νόσου. Καθώς όμως επιδεινώνεται, ο βήχας και η παραγωγή πτυέλων γίνεται πιο έντονη. Η δύσπνοια, ο συριγμός και η καταβολή εμφανίζονται και οι πρωινοί πονοκέφαλοι γίνονται συχνοί.

Η διάγνωση γίνεται με τη σπιρομέτρηση, η οποία ανιχνεύει τη νόσο ακόμα και σε ασυμπτωματικούς ασθενείς. Κατά την εξέταση, ο ασθενής παίρνει μια βαθιά εισπνοή και εκπνέει δυνατά και γρήγορα σε ένα σωληνάκι συνδεδεμένο με το σπιρόμετρο. Αυτό καταγράφει πόσο γρήγορα και πόσο όγκο αέρα μπορεί να φυσήξει ο ασθενής.

Αν η μέτρηση είναι παθολογική, δίνεται στον ασθενή μία εισπνοή βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου και επαναλαμβάνεται η σπιρομέτρηση. Αν τα συμπτώματά του οφείλονται σε άσθμα, η μέτρηση θα γίνει φυσιολογική, ενώ αν οφείλεται σε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η μέτρηση θα βελτιωθεί εν μέρει.

Αφού επιβεβαιωθεί η διάγνωση της ΧΑΠ, η σπιρομέτρηση χρησιμοποιείται περιοδικά για τον έλεγχο της νόσου.

Σε κάποιες περιπτώσεις γίνονται και συμπληρωματικά αναπνευστικά τεστ για την οξυγόνωση, το διοξείδιο του άνθρακα και τον όγκο των πνευμόνων.

* Η οξυμετρία, που γίνεται με ένα όργανο το οποίο τοποθετείται στο δάκτυλο σαν μανταλάκι, μετράει τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα.

* Τα αέρια αίματος που λαμβάνονται από την αρτηρία του καρπού με σύριγγα καθορίζουν και την ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα.

* Η μέτρηση του όγκου του πνεύμονα, που γίνεται σε ένα κουτί που θυμίζει παλιό τηλεφωνικό θάλαμο, επιβεβαιώνει την αύξηση του όγκου του πνεύμονα σε σημαντικού βαθμού ΧΑΠ και μπορεί να μετρήσει και την ανταλλαγή αερίων στις κυψελίδες που τυπικά μειώνεται στο εμφύσημα.

Η αντιμετώπιση

Η θεραπεία της ΧΑΠ στους καπνιστές αφορά πρωτίστως τη διακοπή του καπνίσματος. Δεκάδες μελέτες έχουν αποδείξει ότι η διακοπή επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου, άσχετα με τον αριθμό των τσιγάρων και τα έτη που καπνίζει ο ασθενής.

Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί αποτελεσματικές φαρμακευτικές θεραπείες που οδηγούν στη μείωση των παροξύνσεων της νόσου, στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών καθώς και στη μείωση της θνητότητας. Ελπιδοφόρες νέες φαρμακευτικές θεραπείες είναι διαθέσιμες ήδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στη χώρα μας κυκλοφόρησε πρόσφατα η πρώτη εισπνεόμενη θεραπεία με 24ωρη αποτελεσματικότητα και μία δόση την ημέρα για το άσθμα και την Χ.Α.Π. Αποτελεί συνδυασμό του εισπνεόμενου κορτικοστεροειδούς φαρμάκου φουροϊκή φλουτικαζόνη με τον β2-αγωνιστή μακράς δράσηςβιλαντερόλη.Η πρωτοπορία της συγκεκριμένης αυτής θεραπευτικής επιλογής έγκειται στην καινοτομία των μορίων τα οποία έχουν 24ωρη ισχυρή και εκλεκτική δράση και προσφέρουν ευκολία στον ασθενή, καθώς πλέον μπορεί να λαμβάνει τη θεραπεία του μόνο μία φορά την ημέρα χρησιμοποιώντας μάλιστα μια νέα, εξαιρετικά εύκολη στη χρήση συσκευή.

Επιπλέον υπάρχουν ασκήσεις που δυναμώνουν τους πνεύμονες, αναπνευστική γυμναστική, βελτιώνοντας την ποιότητα της αναπνοής, ενώ πολύ σπάνια και σε ελάχιστες περιπτώσεις πραγματοποιούνται χειρουργεία μείωσης του όγκου του πνεύμονα.

Απαραίτητα τα εμβόλια

Οι ασθενείς με ΧΑΠ είναι ιδιαίτερα ευπαθείς σε λοιμώξεις αναπνευστικού και ως εκ τούτου είναι απαραίτητο οι ασθενείς να εμβολιάζονται εναντίον του πνευμονιοκόκκου και κάθε χρόνο να κάνουν το αντιγριπικό εμβόλιο.

Ο Γεράσιμος Καρούσος είναι παθολόγος, διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής του Ιατρικού Ψυχικού
tanea.gr