Διευκρινίσεις του ΕΦΕΤ για την ασπαρτάμη: Άλλο κίνδυνος, άλλο επικινδυνότητα

Τι αναφέρει ο ΕΦΕΤ σε ανακοίνωσή του για την απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Διευκρινίσεις εξέδωσε ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) για τη σημερινή απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) να κατατάξει την ασπαρτάμη στις ουσίες που πιθανώς είναι καρκινογόνες.

Ο ΕΦΕΤ υπενθυμίζει ότι η απόφαση ελήφθη από δύο οργανισμούς, τον IARC και την JEFCA, που συνεργάζονται με τον ΠΟΥ. Οι δύο οργανισμοί έχουν διαφορετικούς, αλλά συμπληρωματικούς ρόλους δεδομένου ότι:

• Ο IARC κατατάσσει τις ουσίες που αξιολογεί αναλόγως με τη βαρύτητα των διαθέσιμων επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων. Εξετάζει εάν μία ουσία αποτελεί «κίνδυνο» («hazard»), αλλά δεν υπολογίζει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Επομένως, δεν εξετάζει την «επικινδυνότητα» («risk»)) από την έκθεση του ανθρώπου στην ουσία.
• Η JEFCA είναι επιστημονική επιτροπή εμπειρογνωμόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO). Διενεργεί αξιολόγηση της επικινδυνότητας, δηλαδή εξετάζει όλες τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία και την πιθανότητα πρόκλησης βλάβης, λαμβάνοντας υπόψη τη διατροφική έκθεση στην ουσία.

Να λοιπόν τι πρέπει να γνωρίζουμε για την ασπαρτάμη και τους κινδύνους που κρύβει για την υγεία μας.

Τι είναι η ασπαρτάμη;

Η ασπαρτάμη είναι ένα δημοφιλές συνθετικό γλυκαντικό. Είναι περίπου 200 φορές γλυκύτερη από τη ζάχαρη. Χρησιμοποιείται σε ποικιλία τροφίμων και μη-αλκοολούχων ποτών όπως:

• Αναψυκτικά
• Επιδόρπια
• Γλυκά
• Τσίχλες
• Γιαούρτια
• Προϊόντα μειωμένων θερμίδων
• Προϊόντα ελέγχου βάρους

Χρησιμοποιείται επίσης ως επιτραπέζιο γλυκαντικό. Η παρουσία της στα τρόφιμα δηλώνεται στις ετικέτες των τροφίμων είτε με την ονομασία της (ασπαρτάμη) είτε με τον αριθμό Ε 951.

Πως χαρακτηρίζει ο IARC την ασπαρτάμη;

O IARC κατέταξε την ασπαρτάμη ως πιθανή καρκινογόνα ουσία (κατηγορία 2Β) βάσει περιορισμένων αποδεικτικών στοιχείων (limited evidence) στον άνθρωπο.

Πως κατατάσσει ο IARC τους παράγοντες/ουσίες που αξιολογεί;

Ο IARC κατατάσσει τους παράγοντες/ουσίες που αξιολογεί σε μία κλίμακα 4 βαθμίδων, αναλόγως με τη βαρύτητα των διαθέσιμων επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων. Οι βαθμίδες είναι οι εξής

Κατηγορία 1

Καρκινογόνος παράγοντας για τον άνθρωπο. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει παράγοντες για τους οποίους υπάρχουν επαρκή στοιχεία (sufficient evidence) για πρόκληση καρκινογένεσης στον άνθρωπο. Δηλαδή υπάρχουν πειστικά αποδεικτικά στοιχεία (convincing evidence) ότι ο παράγοντας προκαλεί καρκίνο στον άνθρωπο. Τα στοιχεία αυτά μπορεί να είναι:

• Αποτελέσματα επιδημιολογικών μελετών που δείχνουν ανάπτυξη καρκίνου σε άτομα που εκτίθενται στον παράγοντα ή
• Επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για καρκινογένεση σε πειραματόζωα τα οποία συνοδεύονται από ισχυρά στοιχεία σε ανθρώπους που αποδεικνύουν ότι ο παράγοντας παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα αναγνωρισμένα βασικά χαρακτηριστικά των καρκινογόνων για τον άνθρωπο παραγόντων

Κατηγορία 2

Η κατηγορία 2 περιλαμβάνει παράγοντες για τους οποίους υπάρχει ένα εύρος αποδεικτικών στοιχείων για καρκινογένεση σε ανθρώπους και πειραματόζωα. Για το λόγο αυτό υπάρχουν 2 υποκατηγορίες οι οποίες υποδεικνύουν διαφορετικά επίπεδα αποδεικτικών στοιχείων.

Κατηγορία 2Α: Ισχυρά πιθανός (probable) καρκινογόνος παράγοντας για τον άνθρωπο.

Η κατηγορία αυτή χρησιμοποιείται όταν υπάρχουν «περιορισμένα αποδεικτικά στοιχεία για καρκινογένεση» στον άνθρωπο τα οποία συνοδεύονται:

• Είτε από επαρκείς αποδείξεις καρκινογένεσης σε πειραματόζωα
• Είτε από ισχυρά στοιχεία σχετικά με το μηχανισμό δράσης (mechanistic evidence) του παράγοντα που να δείχνουν ότι ο παράγοντας παρουσιάζει βασικά χαρακτηριστικά καρκινογόνων στον άνθρωπο

«Περιορισμένα αποδεικτικά στοιχεία καρκινογένεσης» σημαίνει ότι έχει παρατηρηθεί θετική συσχέτιση μεταξύ της έκθεσης στον παράγοντα και τον καρκίνο. Ωστόσο δεν μπορούν να αποκλειστούν άλλες αιτίες/εξηγήσεις για τις συσχετίσεις αυτές.

Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται επίσης παράγοντες για τους οποίους δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία όσον αφορά στην καρκινογένεση στον άνθρωπο αλλά υπάρχουν:

• Επαρκή στοιχεία καρκινογένεσης σε πειραματόζωα καθώς και
• Ισχυρά στοιχεία σχετικά με το μηχανισμό δράσης σε ανθρώπινα κύτταρα ή ιστούς

Κατηγορία 2Β: Πιθανός (possibly) καρκινογόνος παράγοντας για τον άνθρωπο.

Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται παράγοντες για τους οποίους υπάρχει μόνο μία από τις παρακάτω αξιολογήσεις:

• Περιορισμένα στοιχεία καρκινογένεσης στον άνθρωπο και περιορισμένα ή ανεπαρκή αποδεικτικά στοιχεία καρκινογένεσης σε πειραματόζωα,
• Πειστικά (επαρκή) στοιχεία καρκινογένεσης σε πειραματόζωα αλλά ανεπαρκή αποδεικτικά στοιχεία καρκινογένεσης στον άνθρωπο
• Ισχυρά στοιχεία που αφορούν στο μηχανισμό δράσης και τα οποία δείχνουν ότι ο παράγοντας παρουσιάζει ένα ή περισσότερα βασικά χαρακτηριστικά καρκινογόνων στον άνθρωπο.

Κατηγορία 3

Μη ταξινομήσιμος παράγοντας ως προς την καρκινογένεση για τον άνθρωπο. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται παράγοντες όταν τα στοιχεία για καρκινογένεση στον άνθρωπο είναι ανεπαρκή, τα στοιχεία για καρκινογένεση σε πειραματόζωα είναι περιορισμένα ή ανεπαρκή, και τα στοιχεία σχετικά με τους μηχανισμούς δράσης είναι περιορισμένα ή ανεπαρκή.

Περιορισμένα στοιχεία για καρκινογένεση σε πειραματόζωα σημαίνει ότι οι διαθέσιμες πληροφορίες υποδηλώνουν καρκινογόνο δράση αλλά δεν μπορεί να εξαχθεί ένα οριστικό συμπέρασμα στα πειραματόζωα.

Με άλλα λόγια, οι ταξινομήσεις του IARC αντικατοπτρίζουν τη βαρύτητα του συνόλου των διαθέσιμων επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων, αλλά όχι τον βαθμό επικινδυνότητας εμφάνισης καρκίνου σε συγκεκριμένο επίπεδο έκθεσης ή με συγκεκριμένη οδό έκθεσης.

Οι τρόποι έκθεσης, ο βαθμός επικινδυνότητας και οι τύποι καρκίνου που συνδέονται με τον εκάστοτε παράγοντα, μπορεί να είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ διαφορετικών παραγόντων.

Επομένως δύο παράγοντες μπορεί να ταξινομηθούν ως κίνδυνοι στην ίδια κατηγορία (βάσει της διαθέσιμης επιστημονικής τεκμηρίωσης) αλλά η επικινδυνότητα (δηλ. η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου) να διαφέρει μεταξύ τους.

Ένα παράδειγμα: Υπάρχει κίνδυνος να πέσει ένα αεροπλάνο αλλά ο βαθμός επικινδυνότητας είναι εξαιρετικά χαμηλός.

Τονίζεται ότι ο IARC δεν έχει την αρμοδιότητα να κάνει συστάσεις που αφορούν στην υγεία. Επομένως ο IARC δεν συστήνει νομοθετικές ρυθμίσεις ή άλλου είδους παρεμβάσεις στη δημόσια υγεία, οι οποίες είναι αρμοδιότητα άλλων διεθνών οργανισμών και εθνικών φορέων.

Ποια είναι η επικινδυνότητα από την κατανάλωση ασπαρτάμης σύμφωνα με τη JEFCA;

Η JEFCA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν πειστικά αποδεικτικά στοιχεία από μελέτες σε πειραματόζωα ή ανθρώπους ότι η ασπαρτάμη έχει δυσμενείς συνέπειες στην υγεία μετά την κατανάλωση της.

Αυτό το συμπέρασμα υποστηρίζεται από το γεγονός ότι η ασπαρτάμη μεταβολίζεται στο έντερο παρέχοντας τρία συστατικά: ασπαρτικό οξύ, φαινυλανανίνη και μεθανόλη. Όλες αυτές οι ουσίες απορροφούνται φυσιολογικά από τον οργανισμό.

Η ασπαρτάμη η ίδια δεν εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος. Oύτε συσσωρεύεται στο σώμα. Τα τρία προϊόντα μεταβολισμού της υπάρχουν φυσικά και σε άλλα τρόφιμα που χρησιμοποιούνται από τον οργανισμό για διάφορες λειτουργίες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Με βάση τα αποτελέσματα μελετών καρκινογένεσης σε πειραματόζωα, την απουσία στοιχείων γονοτοξικότητας και την έλλειψη στοιχείων σχετικά με έναν μηχανισμό με τον οποίο η από του στόματος έκθεση στην ασπαρτάμη θα μπορούσε να προκαλέσει καρκίνο, η επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν είναι δυνατό να διαπιστωθεί σχέση μεταξύ έκθεσης στην ασπαρτάμη σε πειραματόζωα και της εμφάνισης καρκίνου.

Όσον αφορά στις επιδημιολογικές μελέτες, η επιτροπή JEFCA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν έχει αποδειχθεί μια συνεπής (ξεκάθαρη) συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης ασπαρτάμης και κάποιου συγκεκριμένου τύπου καρκίνου.

Όλες οι μελέτες είχαν περιορισμούς στο πώς εκτιμήθηκε η έκθεση (πρόσληψη) στην ασπαρτάμη. Άλλες αιτίες όπως αντίστροφη αιτιότητα, τυχαιότητα, σφάλματα και επίδραση κοινωνικοοικονομικών παραγόντων ή κατανάλωση άλλων διατροφικών στοιχείων, θα μπορούσαν να εξηγήσουν τη συσχέτιση που παρατηρήθηκε.

Αξιολογώντας όλα τα ανωτέρω, η JEFCA δεν αλλάζει την τιμή της Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης για την ασπαρτάμη. Παραμένει 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα (40 mg/kg).

Τι είναι η Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψης (ADI);

Η Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη (ADI) είναι η ποσότητας πρόσληψης, εκφραζόμενη βάσει του σωματικού βάρους, η οποία μπορεί να προσλαμβάνεται ημερησίως σε όλη τη διάρκεια της ζωής, χωρίς αξιόλογο κίνδυνο για την υγεία.

Η τιμή αυτή για την ασπαρτάμη, βάση της σημερινής γνωμάτευσης της JEFCA, δεν αλλάζει. Παραμένει η ίδια με εκείνη της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) που έχει καθοριστεί ως 40 mg/kg σωματικού βάρους την ημέρα.

Ένα παράδειγμα: Ένα αναψυκτικό light περιέχει ανά κουτί 200-300 mg ασπαρτάμη. Ένας ενήλικας σωματικού βάρους 70 κιλών, πρέπει να καταναλώνει 9-14 κουτιά την ημέρα, κάθε μέρα για να ξεπεράσει το ADI. Αρκεί, βεβαίως, αυτή να είναι η μοναδική πηγή ασπαρτάμης στη διατροφή του.

Τα μέγιστα επίπεδα στα οποία η ασπαρτάμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί, καθώς επίσης και τα συγκεκριμένα τρόφιμα στα οποία μπορεί να προστίθεται, έχουν θεσπιστεί με Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Αυτή ενσωματώνεται αυτόματα στην εθνική νομοθεσία (Κώδικας Τροφίμων και Ποτών).

Τα επίπεδα αυτά έχουν καθοριστεί σε τέτοιες τιμές που να εξασφαλίζουν ότι ένα άτομο που καταναλώνει μια τυπική δίαιτα δεν θα υπερβεί την ADI. Για την ασπαρτάμη τα μέγιστα επίπεδα χρήσης στα τρόφιμα έχουν οριστεί σε τιμές που λαμβάνουν υπόψη τους ιδιαίτερα ευάλωτους πληθυσμούς όπως είναι οι διαβητικοί και τα παιδιά.

ΠΗΓΗ: iatropedia.gr