7 Εξωτερικές παθήσεις οφθαλμών που πρέπει να γνωρίζετε!

7 Εξωτερικές παθήσεις οφθαλμών που πρέπει να γνωρίζετε!

Στα βλέφαρά μας υπάρχουν διάφορα είδη αδένων. Μεταξύ αυτών είναι και οι αδένες του Moebomius ή Μεϊβομιανοί αδένες. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια λιπαρή ουσία, σαν λάδι, το σμήγμα, και το αποχετεύουν στην επιφάνεια του ματιού μας, μέσα από κάτι μικροσκοπικούς πόρους, που βρίσκονται στο χείλος των βλεφάρων, πίσω από τις βλεφαρίδες.

Σε τι μας χρησιμεύει το σμήγμα;

Σαν λιπαντικό των ματιών στο ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων και σαν προστατευτικό της δακρυικής στιβάδας (της υγρής στιβάδας που καλύπτει την επιφάνεια του κερατοειδή).

1. Βλεφαρίτιδα

Τι είναι η βλεφαρίτιδα;

Είναι μία αρκετά συχνή πάθηση των ματιών, που οφείλεται σε χρόνια φλεγμονή του χείλους των βλεφάρων και που πολλές φορές είναι η “κρυφή” αιτία για ποικιλία ενοχλήσεων.

Χαρακτηρίζεται κυρίως από ερεθισμό, κνησμό (φαγούρα) και κοκκίνισμαστα βλεφαρικά χείλη και προσβάλλει συνήθως και τα δύο μάτια. Συχνά παρατηρείται κολλώδες έκκριμα στις ρίζες των βλεφαρίδων, απολέπιση στα βλεφαρικά χείλη σαν πιτυρίδα, και λιπώδεις ή κηρώδεις κρούστες. Σε χρόνιες καταστάσεις μπορεί να έχουμε απώλεια βλεφαρίδων και να εμφανίζονται τακτικά χαλάζια ή κριθαράκια. Μερικές φορές συγχέεται με την επιπεφυκίτιδα, μπορεί όμως και να συνυπάρχουν (βλεφαροεπιπεφυκίτιδα). Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα με λιπαρό δέρμα, πιτυρίδα ή ξηροφθαλμία.

Οι αιτίες μπορεί να είναι μικρόβια (συνήθως σταφυλόκοκκοι), αλλεργίες, αυξημένη έκκριση σμήγματος από τους αδένες των βλεφάρων ή ανεπαρκής υγειινή φροντίδα.

Υπάρχουν 3 κυρίως τύποι βλεφαρίτιδας:

1. Η πρόσθια μικροβιακή, που προσβάλλει συνήθως νέα άτομα, έχει κολλώδεις εκκρίσεις και κατά το πρωινό ξύπνημα τα βλέφαρα είναι συνήθως κολλημένα
2. Η πρόσθια σμηγματορροϊκή (σαν πιτυρίδα), που προσβάλλει μεγαλύτερες ηλικίες και μπορεί να συνυπάρχει με σμηγματορροϊκή δερματίτιδα του προσώπου ή του τριχωτού της κεφαλής
3. Η οπίσθια βλεφαρίτιδα, που οφείλεται σε δυσλειτουργία των Μεϊβομιανών αδένων, χαρακτηρίζεται από χρόνιο ερεθισμό των βλεφάρων, ξηροφθαλμία και μπορεί να συνυπάρχει με ροδόχρου ακμή ή σμηγματορροϊκή δερματίτιδα.

Η θεραπεία θα είναι τοπική αλλά και γενική, ανάλογα με την αιτία. Η τοπική θεραπεία περιλαμβάνει:

1. Φαρμακευτική αγωγή
2. Θερμά επιθέματα (κομπρέσσες)
3. Καλή υγειινή των βλεφάρων
4. Μασάζ στα βλεφαρικά χείλη

2. Χαλάζιο

Τι είναι το χαλάζιο και πώς δημιουργείται;

Όταν οι πόροι των Μεϊβομιανών αδένων, για κάποιο λόγο φράξουν, τότε το σμήγμα συσσωρεύεται μέσα στον αδένα , τον διογκώνει και δημιουργείται μια άσηπτη (χωρίς μικρόβια) και σχεδόν ανώδυνη (χωρίς πόνο) χρόνια φλεγμονή.

Πώς το καταλαβαίνουμε;

Όταν είναι πολύ μικρό το χαλάζιο, απλώς το ψηλαφούμε σαν ένα μικρό ογκίδιο στο εσωτερικό του βλεφάρου.

Αν είναι μεγάλο το βλέπουμε σαν μια διόγκωση σε κάποια περιοχή του βλεφάρου.

Είναι πιο συχνό στα επάνω βλέφαρα γιατί εκεί βρίσκονται οι περισσότεροι Μεϊβομιανοί αδένες.

Εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα με σμηγματορροϊκή δερματίτιδα και ροδόχρου ακμή.

Πώς θεραπεύεται;

Όταν είναι πολύ μικρό, συνήθως διαλύεται από μόνο του.

Τα μεγαλύτερα όμως, εκτός του ότι είναι ενοχλητικά και αντιαισθητικά, μπορεί με το βάρος τους να πιέζουν το κερατοειδή του ματιού μας και να προκαλούν ένα τεχνητό αστιγματισμό που να θαμπώνει την όραση. Τότε χρειάζεται θεραπεία. Αυτή είναι κυρίως χειρουργική διάνοιξη και καθαρισμός, ή τοπική ένεση κορτιζονης, ή σπανιώτερα αντιβίωση (κυρίως τετρακύκλινες) όταν συνυπάρχει ροδόχρους ακμή ή σμηγματορροϊκή δερματίτις.

ΠΡΟΣΟΧΗ χρειάζεται στα υποτροπιάζοντα χαλάζια, γιατί μπορεί να υποκρύπτουν κακοήθεια.

Όταν το χαλάζιο παρουσιαστεί ξαφνικά και είναι επώδυνο στη ψηλάφηση και διογκωμένο, τότε συνυπάρχει μικροβιακή μόλυνση του αδένα, συνήθως από σταφυλόκοκκο, οπότε έχουμε πυώδες εσωτερικό απόστημα.

Θεραπεία: Ζεστά επιθέματα (κομπρέσσες) και αντιβίωση τοπικά και πιο σπάνια από το στόμα. Αν παραμείνει χωρίς θεραπεία ή αν αυτή δεν γίνει τις πρώτες μέρες, τότε γίνεται χρόνιο, οπότε ίσως χρειαστεί διάνοιξη.

3. Κριθή / Κριθαράκι

Τι είναι το κριθαράκι και πώς δημιουργείται;

Η Κριθή (κριθαράκι) είναι μία μικροβιακή φλεγμονή, συνήθως από σταφυλόκοκκο, της ρίζας της βλεφαρίδας ή των γειτονικών μικροαδενών που την αρδεύουν (ποτίζουν). Δημιουργείται μικρό πυώδες απόστημα, με χαρακτηριστική “κορφούλα” στο έξω τμήμα του βλεφαρικού χείλους και είναιεπώδυνο.

Θεραπεία: Συνήθως αρκούν οι ζεστές κομπρέσσες και η εκρίζωση της βλεφαρίδας που έχει προσβληθεί με μια λαβίδα, σαν αυτές που υπάρχουν για τα φρύδια. Αυτό βοηθάει στην παροχέτευση του πύου και το άδειασμα του αποστήματος. Σπανιότερα ίσως χρειαστεί και τοπική αντιβίωση ή από το στόμα.

ΠΡΟΣΟΧΗ στις υποτροπές σε μικροβιακά χαλάζια ή κριθαράκια, γιατί μπορεί να υποκρύπτουν μειωμένη αντίσταση του οργανισμού λόγω π.χ. σακχάρου.

4. Ξανθέλασμα

Τι είναι το ξανθέλασμα;

Είναι κιτρινωπές πλάκες λίπους, που συσσωρεύεται κάτω από το δέρμα των βλεφάρων, συνήθως προς την πλευρά της μύτης. Εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες απ΄ ότι στους άνδρες, συνήθως στην 4η με 5η δεκαετία της ζωής τους, αυξάνονται ελάχιστα σε μέγεθος ή και καθόλου και δεν επηρεάζουν τη λειτουργία των βλεφάρων.

Επειδή σχεδόν στο 50% των περιπτώσεων τα ξανθελάσματα συνυπάρχουν με αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα, θα πρέπει σ΄ αυτές τις περιπτώσεις να γίνεται πάντα έλεγχος της χοληστερίνης και των λιπιδίων γενικώτερα.

Δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν, παρά μόνο για αισθητικούς λόγους. Αυτό μπορεί να γίνει χειρουργικά, χημικά με εφαρμογή TCA 70%, με laser CO2 ή Argon και με κρυοπηξία.

5. Επιπεφυκίτιδα

Τι είναι η επιπεφυκίτις;

Ο επιπεφυκότας είναι μία λεπτή ημιδιαφανής μεμβράνη, η οποία καλύπτει το άσπρο του ματιού και την εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων. Περιέχει μικρά αιμοφόρα αγγεία και κύτταρα που παράγουν βλέννη και λιπαίνουν την επιφάνεια του ματιού. Επιπεφυκίτις είναι η φλεγμονή του επιπεφυκότα και χαρακτηρίζεται κυρίως από διεσταλμένα αγγεία, τα οποία του προσδίδουν μια κοκκινωπή χροιά (κόκκινο μάτι) και οίδημα (πρήξιμο) Άλλα χαρακτηριστικά μπορεί να είναι τα άφθονα δάκρυα,, οι εκκρίσεις (τσίμπλες) και το οίδημα των βλεφάρων.

Τα συμπτώματα (ανάλογα και με το είδος της επιπεφυκίτιδας) είναι συνήθως το τσούξιμο, η αίσθηση ξένου σώματος μέσα στο μάτι, ο κνησμός (φαγούρα), η παροδική θόλωση της όρασης που καθαρίζει με το ανοιγοκλείσιμο του ματιού και σπανιώτερα ο πόνος και η μείωση της όρασης.k

Ανάλογα με το πόσο διαρκεί και πως εμφανίζεται, τη χωρίζουμε σε οξεία καιχρόνια (διάρκεια πάνω από 3 εβδομάδες). Τα συμπτώματα μιας οξείας επιπεφυκίτιδας είναι συνήθως πιο βαριά, ενώ σε μια χρόνια πιο ήπια.

Διάφορες αιτίες μπορούν να προκαλέσουν επιπεφυκίτιδα. Οι πιο συνηθισμένες είναι: Λοιμώξεις, αλλεργίες, ερεθισμοί από την ατμόσφαιρα και ξηροφθαλμία από έλλειψη δακρύων.

Οι λοιμώδεις επιπεφυκίτιδες οφείλονται σε μικροοργανισμούς, κυρίως μικρόβια και ιούς και σπανιώτερα σε μύκητες και σε παράσιτα. Χαρακτηρίζονται, ιδίως οι μικροβιακές, από άφθονες πυώδεις εκκρίσεις (τσίμπλες) και είναι συνήθως οξείες. Οι ιογενείς έχουν εκκρίσεις πιο υδαρείς(δάκρυα), διαρκούν συνήθως 1-2 εβδομάδες και μπορεί να συνοδεύονται από πονόλαιμο και συνάχι. Πολλές φορές παράλληλα με τον επιπεφυκότα προσβάλλεται και ο κερατοειδής, οπότε έχουμε τη λεγόμενη κερατοεπιπεφυκίτιδα. Αν προσβληθεί και ο κεντρικός κερατοειδής, τότε μπορεί να έχουμε και μείωση της όρασης. Οι πιο βαριές ιογενείς επιπεφυκίτιδες είναι η επιδημικήπου οφείλεται σε αδενοιούς και είναι πολύ μεταδοτική και η ερπητική που οφείλεται στον ιό του απλού έρπη.

Οι αλλεργικές επιπεφυκίτιδες είναι πιο ήπιες και συνήθως συνοδεύονται από κνησμό και οίδημα των βλεφάρων (βλεφαροεπιπεφυκίτιδα). Όταν οφείλονται σε αλλεργιογόνους παράγοντες από το περιβάλλον (π.χ. γύρις) προσβάλλονται και τα δύο μάτια. Αν οφείλονται σε τοπικά αίτια (π.χ. κολλύρια, αλοιφές, καλλυντικά, φακούς επαφής κ.ά.) μπορεί να προσβληθεί μόνο το ένα μάτι.

Οι επιπεφυκίτιδες που οφείλονται σε ερεθισμούς από την ατμόσφαιρα ή σε ξηροφθαλμία είναι συνήθως πιο ήπιες αλλά χρόνιες.

Οι λοιμώδεις επιπεφυκίτιδες μπορεί να είναι μεταδοτικές. Γι' αυτό δεν θα πρέπει να ερχόμαστε σε επαφή με τα προσωπικά αντικείμενα του ασθενή (πετσέτες, μαξιλάρια, μαντήλια κλπ). Επίσης θα πρέπει να πλένουμε καλά τα χέρια μας κάθε φορά που έρχονται σε επαφή με τα μάτια του ασθενή.

Θεραπευτικά, ανάλογα με το είδος της επιπεφυκίτιδας, θα χορηγήσουμε τοπικά κολλύρια ή αλοιφές αντιβιοτικών, αντιιοικών, αντιαλλεργικών και κορτιζονούχων φαρμάκων ή συνδυασμούς αυτών. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται στη χορήγηση κορτιζόνης, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να επιδεινώσει τη νόσο (πχ. σε ερπητική κερατοεπιπεφυκίτιδα). Προσωρινά και μέχρι να συμβουλευτούμε γιατρό, μπορούμε να πλένουμε τα μάτια με καθαρό νερό της βρύσης ή ακόμα καλλίτερα με φυσιολογικό ορό. Μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιήσουμε σκευάσματα τεχνητών δακρύων, αγγειοσυσπαστικών και αντισηπτικών.

Γενικά, κάθε ‘κόκκινο' μάτι δεν είναι πάντα επιπεφυκίτιδα, ιδίως όταν συνοδεύεται από πόνο και μείωση της όρασης. Γι αυτό δεν θα πρέπει να γίνεται χρήση κολλυρίων ή αλοιφών χωρίς τις οδηγίες Οφθαλμιάτρου.

6. Πτερύγιο

Τι είναι το πτερύγιο;

Το πτερύγιο είναι μία καλοήθης μη φυσιολογική ανάπτυξη ιστού επιπεφυκότα, επάνω στη επιφάνεια του κερατοειδή. Έχει τριγωνικό σχήμα και παρουσιάζεται συνήθως στην έσω γωνίας του ματιού και όπως και ο επιπεφυκότας έχει αιμοφόρα αγγεία. Αναπτύσσεται αργά και όταν μεγαλώσει, εκτός από αντιαισθητικό, μπορεί να δημιουργήσει και προβλήματα στην όραση, εμποδίζοντάς την ή προκαλώντας αστιγματισμό.

Η αιτία που δημιουργεί το πτερύγιο δεν είναι γνωστή. Επειδή όμως εμφανίζεται συχνώτερα σε άτομα που εκτείθενται για πολλές ώρες στον ήλιο, στη σκόνη και την ξηρασία (αγρότες, ψαράδες, εργάτες κ.ά.), οι παράγοντες αυτοί θεωρούνται βασικές αιτίες.

Η θεραπεία του πτερυγίου, όταν αυτό μεγαλώσει, είναι χειρουργική. Άλλες μέθοδοι που κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές. Μπορεί όμως, ακόμα και μετά την αφαίρεσή του με εγχείρηση να υποτροπιάσει, ιδίως σε νέα άτομα.

Προληπτικά, καλό θα είναι να προφυλάσσονται τα μάτια από την υπεριώδη ακτινοβολία με γυαλιά ηλίου και να αποφεύγονται, όσο αυτό είναι δυνατό, η σκόνη και η ξηρή ατμόσφαιρα.

7. Στεάτιο

Το στεάτιο είναι μία καλοήθης λευκοκίτρινη κηλίδα ή ένα μικρό εξόγκωμα στο άσπρο μέρος του ματιού, συνήθως προς τη πλευρά της μύτης. Οφείλεται στην μεταβολή του ιστού του επιπεφυκότα, από εναπόθεση λίπους και πρωτεϊνών. Σε αντίθεση με το πτερύγιο, συνήθως δεν μεγαλώνει ούτε αναπτύσσεται πάνω στον κερατοειδή και επομένως δεν απειλεί την όραση. Τα αίτια που το προκαλούν δεν είναι γνωστά, ενοχοποιούνται όμως και παράγοντες ίδιοι με εκείνους του πτερυγίου. Συνήθως δεν χρειάζεται θεραπεία. Όταν όμως χρειαστεί, κυρίως για αισθητικούς λόγους, αυτή είναι χειρουργική.

Γεώργιος Νέος – Χειρουργός Οφθαλμίατρος