Άσθμα… από τις πιο κοινές αναπνευστικές ασθένειες
Άσθμα… από τις πιο κοινές αναπνευστικές ασθένειες
Το άσθμα είναι από τις πιο κοινές αναπνευστικές ασθένειες. είναι το συχνότερο χρόνιο νόσημα στα παιδιά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει πως σύμφωνα με υπολογισμούς περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από άσθμα. Πρόκειται για ασθένεια που περιορίζει τον ασθενή μειώνοντας την ποιότητα ζωής του, ενώ μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να θέσει και σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή όπως κατά την κρίση άσθματος. Παρόλα αυτά, πολλοί ασθενείς με άσθμα, παραμένουν χωρίς διάγνωση αλλά και χωρίς τη σωστή αντιμετώπιση, που είναι πλέον εφικτή χάρις τα πολλαπλά εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΣΘΜΑ?
Το άσθμα είναι μια χρόνια ασθένεια των αεραγωγών (δηλαδή των βρόγχων που είναι τα «σωληνάκια» που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες). Εμφανίζεται σε ανθρώπους όλων των ηλικιών, και είναι η πιο κοινή νόσος του κατώτερου αναπνευστικού. Τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζει σταθερή αύξηση σε όλο τον κόσμο.
Το άσθμα παρουσιάζει εξάρσεις (που ονομάζονται κρίσεις άσθματος) και υφέσεις με συμπτώματα που άλλοτε είναι ήπια, ενώ άλλες φορές χειροτερεύουν συνεχώς. Προκαλεί βήχα, συριγμό (ήχος σφυρίγματος κατά την αναπνοή), σφίξιμο στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια) και προκαλείται από διάφορους παράγοντες όπως αλλεργίες, άσκηση, ερεθιστικούς παράγοντες, ιώσεις.
Πέρα από τα συμπτώματα και το ιστορικό του κάθε ασθενή, είναι σημαντική η μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας, τόσο για την διάγνωση όσο και την παρακολούθηση του άσθματος. Αυτό γίνεται με την σπιρομέτρηση και την ροομέτρηση.
Οι κρίσεις του άσθματος προκαλούνται όταν οι αεραγωγοί αντιδρούν σε διάφορα ερεθίσματα (αλλεργιογόνα, καπνός, άσκηση, ιώσεις κ.α.). Χαρακτηριστικό του άσθματος είναι η αλλεργική φλεγμονή που προκαλείται στους αεραγωγούς. Αυτή χαρακτηρίζεται από αυξημένη παραγωγή βλέννας (παχύρρευστες κολλώδεις εκκρίσεις), οίδημα (πρήξιμο) της εσωτερικής επιφάνειάς τους, και πάχυνση του τοιχώματος. Στην κρίση άσθματος οι λείοι μύες που περιβάλλουν τους αεραγωγούς συσπώνται με αποτέλεσμα να στενεύουν, και να μειώνεται σημαντικά η ποσότητα του αέρα που ρέει μέσα στους πνεύμονες. Αυτή η αλυσιδωτή αντίδραση οδηγεί στα συμπτώματα του άσθματος.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΣΘΜΑΤΟΣ
Οι ασθενείς με άσθμα παρουσιάζουν συχνά:
* Βήχα. Είναι συνήθως ξηρός αλλά όχι πάντα, ερεθιστικός και συνεχής. Εμφανίζεται ή/και χειροτερεύει συχνά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, καθώς και με την άσκηση ή τις καθημερινές δραστηριότητες.
* Συριγμό. Είναι ένας οξύς ήχος σφυρίγματος («σαν γατάκια») που ακούγεται από το στήθος, ειδικά κατά την εκπνοή, όταν δηλαδή ο ασθενής «βγάζει» αέρα.
* Σφίξιμο στο στήθος. Είναι μια αίσθηση βάρους στο στήθος, σαν κάτι να το πιέζει και να το περιορίζει.
* Δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια). Πρόκειται για λαχάνιασμα ακόμα και με την ομιλία, δυσκολία να αναπνεύσει ο ασθενής, αίσθημα ότι του «λείπει αέρας».
Αυτά τα συμπτώματα βελτιώνονται ή υποχωρούν προσωρινά με την χρήση εισπνεόμενων ανακουφιστικών φαρμάκων
Υποπτευόμαστε ότι πρόκειται για άσθμα όταν τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από ότι ένα κοινό κρυολόγημα, ή αν επαναλαμβάνονται συχνά. Πρέπει πάντως να έχουμε υπόψη μας ότι οι ασθενείς με άσθμα πολύ συχνά επιβαρύνονται στα κρυολογήματα. Επίσης, οι λοιμώξεις του αναπνευστικού έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και ένταση σε όσους πάσχουν από άσθμα.
Σε κάθε ασθενή η παρουσίαση του άσθματος είναι διαφορετική, με τα συμπτώματα να διαφέρουν, αφού μπορούν να εμφανιστούν κάποια ή και όλα τα παραπάνω. Μπορούν να μεταβάλλονται στις διαφορετικές εποχές του χρόνου, να έχουν δηλαδή εποχικότητα ή να υπάρχουν πάντα. Και η ένταση μπορεί να είναι διαφορετική με τα συμπτώματα να είναι από ήπια μέχρι ιδιαίτερα σοβαρά που περιορίζουν τον ασθενή στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Κατά την κρίση άσθματος, ο ασθενής παρουσιάζει μια γρήγορη και σημαντική επιδείνωση των συμπτωμάτων του, με τον βήχα, τον συριγμό και την δύσπνοια να χειροτερεύουν σημαντικά, τόσο που γίνεται δύσκολη ακόμα και η ομιλία, ενώ συχνά δεν απαλύνονται ούτε με την ανακουφιστική θεραπεία. Η κατάσταση αυτή είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη και μπορεί να γίνει απειλητική για την ζωή. Για το λόγο αυτό, επιβάλλεται να αναζητήσει ο ασθενής άμεση ιατρική βοήθεια ή να ανατρέξει στις οδηγίες που του έχει χορηγήσει ο γιατρός του.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΜΑΤΟΣ
Το άσθμα είναι μια χρόνια ασθένεια. Στόχος της αντιμετώπισής του λοιπόν είναι η ανακούφιση των συμπτωμάτων αλλά κυρίως ο έλεγχος της φλεγμονής που προκαλεί τα συμπτώματα αυτά, είτε με φαρμακευτική θεραπεία, είτε με αποφυγή του υπεύθυνου αλλεργιογόνου, είτε ακόμα με αιτιολογική θεραπεία.
Καταρχήν χρειάζεται σωστή διάγνωση και συστηματική παρακολούθηση από τον ειδικό, με αξιολόγηση της αναπνευστικής λειτουργίας στο ιατρείο, και εφόσον κριθεί χρήσιμο και στο σπίτι, όπου ο ασθενής μπορεί να χρησιμοποιεί το ροόμετρο, μετρώντας και καταγράφοντας την μέγιστη εκπνευστική ροή του (PEF). Το εργαλείο αυτό είναι ένας αδρός και εύκολος τρόπος καταγραφής της αναπνευστικής λειτουργία,, ενώ συχνά είναι ο μόνος τρόπος στα παιδιά αφού σαν εξέταση είναι σαφώς πιο εύκολη από τη σπιρομέτρηση, και μπορεί να εκτελεστεί και από παιδιά 4 ετών και πάνω. Άλλα εργαλεία αξιολόγησης είναι διάφορα ερωτηματολόγια όπως το Asthma Control Test, που αξιολογούν το επίπεδο ελέγχου των συμπτωμάτων.
Όσον αφορά τη φαρμακοθεραπεία, υπάρχουν τα βρογχοδιασταλτικά βραχείας ή μακράς δράσης, τα οποία «ανοίγουν» τους βρόγχους και προσφέρουν ανακούφιση. Ειδικά σε ότι αφορά τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσης, αυτά είναι φάρμακα που ο ασθματικός ασθενής πρέπει να έχει πάντα μαζί του. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή να μην γίνεται κατάχρηση των φαρμάκων αυτών, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να σταματήσουν να λειτουργούν («να εθιστεί» κατά κάποιο τρόπο ο οργανισμός). Τα βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης σε συσκευές χορήγησης που συνδυάζουν και ένα εισπνεόμενο στεροειδές, χρησιμοποιούνται για τις πιο επίμονες μορφές άσθματος, έχοντας στην μορφή αυτή ασφάλεια και συνεργική δράση.
Τα εισπνεόμενα στεροειδή είναι τα φάρμακα που ελέγχουν την φλεγμονή. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο μειώνουν σημαντικά τα συμπτώματα, αλλά συντηρούν και αποτρέπουν την επιδείνωση της αναπνευστικής λειτουργίας. Κάτω από ιατρική επίβλεψη, είναι ιδιαιτέρα ασφαλή ακόμα και η μακροχρόνια χρήση τους παρά τους φόβους πολλών.
Η αποφυγή του υπεύθυνου ή των υπεύθυνων αλλεργιογόνων, όταν αυτά εντοπιστούν, είναι ιδιαίτερα δύσκολη, αφού απαιτεί τη χρήση εξειδικευμένων μασκών για τις γύρες, αλλά και σχολαστική καθαριότητα των εσωτερικών χώρων, για τους μύκητες και τα ακάρεα, χωρίς να επιτυγχάνεται πάντα η πλήρης απομάκρυνσή τους.
Πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση και τον έλεγχο των συμπτωμάτων, είναι η σωστή θεραπεία συνυπαρχόντων νοσημάτων, ειδικά της αλλεργικής ρινίτιδας. Η συχνή συνύπαρξη των δύο αυτών νοσημάτων αλλά και πολλές μελέτες που μας μιλούν για κοινή παθογένεση, ώθησαν την επιστημονική κοινότητα να τις χαρακτηρίσει ως «νόσο ενιαίων αεραγωγών» ή «ενιαία νόσο αεραγωγών» (united airway disease). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να συν-θεραπεύονται, ώστε να υπάρχει καλός έλεγχος ειδικά του άσθματος, είτε με φαρμακοθεραπεία, είτε με την ανοσοθεραπεία.
Η ανοσοθεραπεία είναι η μοναδική αιτιολογική θεραπεία των αλλεργιών, άρα και του άσθματος που προκαλείται από συγκεκριμένα αλλεργιογόνα και μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί, εφόσον το άσθμα ελέγχεται.
Για το σοβαρό αλλεργικό άσθμα, που δεν ανταποκρίνεται καλά στη συνηθισμένη αγωγή, νεώτερες φαρμακευτικές επιλογές έχουν προστεθεί τα τελευταία χρόνια. Μονοκλωνικά αντισώματα που δεσμεύουν τα αλλεργικά αντισώματα που παράγει ο οργανισμός, έχουν δείξει πολύ καλά αποτελέσματα. Η ομαλιζουμάμπη χρησιμοποιείται πλέον ευρέως και βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα της ζωής των ασθενών με βαρύ άσθμα.
Ε.Ε.Α.Κ.Α.
Ελληνική Εταιρεία Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας
www.allergikos.gr
