H άνοια είναι μάστιγα της σύγχρονης εποχής που προσβάλλει ολοένα περισσότερους ηλικιωμένους, στερώντας τους σταδιακά τη μνήμη και την ικανότητα σκέψης.
Τα άτομα που θα παρουσιάσουν Αλτσχάιμερ, αρχικά εμφανίζουν κατάθλιψη, προβλήματα ύπνου και αλλαγές στη συμπεριφορά. Η αφηρημάδα μπορεί να μην είναι πάντοτε η πρώτη προειδοποιητική ένδειξη ότι αρχίζει η άνοια. Πολύ νωρίτερα ενδέχεται να υπάρξουν βαθιές και ουσιαστικές αλλαγές στην συμπεριφορά και στην προσωπικότητα σύμφωνα με νέα δεδομένα.
Οι αλλαγές στη συμπεριφορά ενός ατόμου με άνοια είναι πολύ συνηθισμένες. Το γεγονός αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο άγχος στις οικογένειες και στους φροντιστές. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα θλιβερό όταν κάποιο άτομο που παλιά ήταν πράο και αγαπητό να συμπεριφέρεται τώρα μ' έναν περίεργο ή επιθετικό τρόπο.
Υπάρχουν πολλές αιτίες για το λόγο που αλλάζει η συμπεριφορά ενός ατόμου. Η άνοια οφείλεται σε αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο και επηρεάζει τη μνήμη, την ψυχική διάθεση και τη συμπεριφορά του ατόμου. Μερικές φορές η συμπεριφορά μπορεί να σχετίζεται με τις αλλαγές αυτές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχουν αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον του ατόμου, στην υγεία ή στα φάρμακά του και αποτελούν αφορμή για τη συμπεριφορά αυτή.
Ίσως μια δραστηριότητα, όπως το μπάνιο, να είναι πολύ δύσκολη. Ή το άτομο μπορεί να μην αισθάνεται καλά σωματικά. Η άνοια επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους και μειώνει την ικανότητα ενός ατόμου να εκφράσει τις ανάγκες του και να αντιμετωπίζει τους περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες. Η κατανόηση της αιτίας γιατί κάποιος συμπεριφέρεται μ' έναν συγκεκριμένο τρόπο μπορεί να σας βοηθήσει με μερικές ιδέες για το πώς να το αντιμετωπίσετε.
Η αντιμετώπιση των αλλαγών στη συμπεριφορά μπορεί να είναι πολύ δύσκολη και συχνά είναι θέμα εμπειρικό. Να θυμάστε πάντα ότι η συμπεριφορά αυτή δεν είναι σκόπιμη. Ο θυμός και η επιθετικότητα συχνά απευθύνονται προς τα οικογενειακά μέλη και φροντιστές επειδή είναι τα πλησιέστερα άτομα. Η συμπεριφορά δεν ελέγχεται απ' το άτομο και μπορεί να το φοβίζει πολύ. Χρειάζεται να καθησυχάσετε το άτομο, παρόλο που μπορεί να μην δίνει αυτή την εντύπωση.
Τι να κάνετε;
- Ένα ήρεμο και χωρίς άγχος περιβάλλον στο οποίο το άτομο με την άνοια ακολουθεί μια γνωστή ρουτίνα μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή μερικών δύσκολων συμπεριφορών.
- Προσπαθήστε να μην αλλάζετε το περιβάλλον. Τα άτομα με άνοια στεναχωριούνται όταν βρεθούν σ' ένα άγνωστο περιβάλλον ή ανάμεσα σε άγνωστα άτομα όπου αισθάνονται αποπροσανατολισμό και δεν μπορούν να το αντιμετωπίσουν. Η απογοήτευση που οφείλεται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των άλλων μπορεί να είναι αρκετό για να γίνει αφορμή για μια αλλαγή στη συμπεριφορά.
- Αν μια συμπεριφορά γίνει προβληματική, είναι καλύτερα να μην προσπαθήσετε να πλησιάσετε το άτομο για να το συγκρατήσετε, ή να προσπαθήσετε να το απομακρύνετε ή να το πλησιάσετε από πίσω. Μπορεί να είναι καλύτερα να το αφήσετε μόνο του μέχρι να συνέλθει ή να καλέσετε κάποιο φίλο ή γείτονα για να σας βοηθήσει.
- Αποφεύγετε την τιμωρία. Το άτομο μπορεί να μην θυμάται το περιστατικό οπότε δεν μπορεί να διδαχθεί απ' αυτό.
- Να μιλάτε σιγά, με ήρεμη και καθησυχαστική φωνή.
- Να παραμείνετε ήρεμοι ή ουδέτεροι αν το άτομο σας πει κάτι που φαίνεται λανθασμένο ή ασυνάρτητο.
Επιθετικότητα
Αυτή μπορεί να είναι σωματική, όπως χτυπήματα, ή προφορική όπως χρήση υβριστικής γλώσσας. Η επιθετική συμπεριφορά συνήθως είναι έκφραση θυμού, φόβου ή εκνευρισμού.
Τι να κάνετε
- Η επιθετικότητα μπορεί να οφείλεται στον εκνευρισμό. Για παράδειγμα, αν κλειδώσετε την πόρτα μπορεί να σταματήσετε την περιπλάνηση, αλλά μπορεί να προκαλέσει αύξηση του εκνευρισμού.
- Οι δραστηριότητες και η εξάσκηση μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη μερικών ξεσπασμάτων.
- Αν πλησιάζετε το άτομο ήρεμα και να σας βλέπει καθαρά μπορεί να βοηθήσει. Εξηγήστε τι πρόκειται να κάνετε με σύντομες και σαφείς κουβέντες όπως “θα σε βοηθήσω να βγάλεις το σακάκι σου”. Αυτό μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αποφύγει την αίσθηση ότι του επιτίθενται και να γίνει επιθετικό ως αντίδραση αυτοάμυνας.
- Ελέγξτε κατά πόσο η επιθετική συμπεριφορά του ατόμου είναι για να πάρει αυτό που θέλει. Αν συμβαίνει αυτό, η πρόβλεψη των αναγκών του μπορεί να βοηθήσει.
Υπερβολική αντίδραση
Μερικά άτομα με άνοια αντιδρούν υπερβολικά για ασήμαντα προβλήματα ή ελάχιστη κριτική. Αυτό μπορεί να εξωθήσει το άτομο να ουρλιάζει, να φωνάζει δυνατά, να κάνει παράλογες κατηγορίες, να νευριάσει ή να πεισματώσει πολύ, να κλαίει ή να γελάει ανεξέλεγκτα και ακατάλληλα. Εναλλακτικά, το άτομο μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του. Αυτή η τάση της υπερβολικής αντίδρασης είναι μέρος της ασθένειας και αποκαλείται καταστροφική αντίδραση.
Μερικές φορές μια καταστροφική αντίδραση αποτελεί την πρώτη ένδειξη άνοιας. Μπορεί να είναι μια περαστική φάση, που θα εξαφανιστεί με την εξέλιξη της πάθησης, ή μπορεί να συνεχιστεί για κάποιο διάστημα.
Η καταστροφική συμπεριφορά μπορεί να οφείλεται:
- Στο άγχος που προκαλείται από υπερβολικές απαιτήσεις μιας κατάστασης
- Στον εκνευρισμό που προκαλείται από παρερμηνεία μηνυμάτων
- Από κάποια άλλη υποθάλπτουσα ασθένεια
Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να εμφανιστεί πολύ γρήγορα και να εκφοβίσει την οικογένεια και τους φροντιστές. Όμως, αν προσπαθήσετε να βρείτε την αφορμή της καταστροφικής συμπεριφοράς μερικές φορές μπορεί να σημαίνει ότι μπορεί να προληφθεί. Κρατώντας ένα ημερολόγιο συμβάντων μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε τις συνθήκες κάτω απ' τις οποίες συμβαίνει αυτή η καταστροφική συμπεριφορά. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, μπορείτε να βρείτε τρόπους γρήγορης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της συμπεριφοράς χρησιμοποιώντας μερικές απ' τις παραπάνω οδηγίες.
Κρύψιμο πραγμάτων
Άτομα με άνοια συχνά δίνουν την εντύπωση ότι ψάχνουν παρορμητικά να βρουν κάτι που πιστεύουν ότι έχει χαθεί και κρύβουν πράγματα για την ασφαλή φύλαξή τους.
Η συμπεριφορά φύλαξης πραγμάτων μπορεί να οφείλεται:
- Στην απομόνωση. Όταν αφήνουν μόνο του το άτομο με άνοια ή αισθάνεται εγκαταλελειμμένο, μπορεί να κλειστεί τελείως στον εαυτό του. Η ανάγκη να κρύβει πράγματα είναι μια συνηθισμένη αντίδραση.
- Στις αναμνήσεις. Περιστατικά του παρόντος μπορεί να γίνουν αφορμή για αναπολήσεις απ' το παρελθόν, όπως όταν ζούσε με τα αδέρφια και τις αδερφές του και του έπαιρναν τα πράγματά του, ή όταν ζούσε κατά την περίοδο της μεγάλης κρίσης ή του πολέμου και προσπαθούσε να ταΐσει την οικογένειά του.
- Σε απώλειες. Άτομα με άνοια συνεχώς χάνουν κομμάτια της ζωής τους. Χάνοντας φίλους, συγγενείς, κάποιο σημαντικό ρόλο στη ζωή, εισόδημα και μια αξιόπιστη μνήμη μπορεί να αυξήσουν την ανάγκη του ατόμου να κρύβει πράγματα.
- Στο φόβο. Ο φόβος ότι θα σε ληστέψουν είναι μια άλλη συνηθισμένη εμπειρία. Το άτομο μπορεί να κρύψει κάποιο πολύτιμο πράγμα, να ξεχάσει που το έκρυψε και μετά να κατηγορεί κάποιον άλλον ότι του το έκλεψε.
Τι να κάνετε
- Μάθετε ποια είναι τα συνηθισμένα μέρη που κρύβει πράγματα το άτομο κι αν έχει χαθεί κάτι κοιτάξτε πρώτα εκεί.
- Δώστε στο άτομο ένα συρτάρι με διάφορα μικροπράγματα ώστε να τα βάζει σε μια σειρά καθώς αυτό μπορεί να του ικανοποιήσει την ανάγκη να απασχολείται με κάτι.
- Βεβαιωθείτε ότι το άτομο μπορεί να βρίσκει τον προσανατολισμό του, καθώς η αδυναμία αναγνώρισης του περιβάλλοντος μπορεί να επιβαρύνει το πρόβλημα απόκρυψης πραγμάτων.
Επαναληπτική συμπεριφορά
Άτομα με άνοια μπορεί να λένε ή να ζητάνε πράγματα επανειλημμένα. Μπορεί επίσης να προσκολλούνται επίμονα πάνω σας και να γίνουν η σκιά σας, ακολουθώντας σας ακόμη και στην τουαλέτα. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι πολύ ενοχλητικές και εκνευριστικές. Οι επαναληπτική συμπεριφορά μπορεί κυρίως να προκαλείται από την αδυναμία του ατόμου να θυμάται τι είπε και τι έκανε.
Τι να κάνετε;
- Αν μια εξήγηση δεν βοηθάει, η απόσπασή της προσοχής μερικές φορές μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Ένας περίπατος, κάποιο φαγητό ή μια αγαπημένη ασχολία μπορεί να βοηθήσει.
- Μπορεί να βοηθήσει αν αναγνωρίσετε το συναίσθημα που εκφράζει το άτομο. Για παράδειγμα “Τι θα κάνω σήμερα;” μπορεί να σημαίνει ότι το άτομο αισθάνεται χαμένο και αβέβαιο. Μια αντίδραση στο συναίσθημα αυτό μπορεί να βοηθήσει.
- Να απαντάτε στις επαναληπτικές ερωτήσεις σαν να τις είχε κάνει για πρώτη φορά.
- Οι επαναληπτικές κινήσεις μπορεί να μειωθούν δίνοντας στο άτομο να κάνει κάτι άλλο με τα χέρια του, όπως ένα μαλακό μπαλάκι για να το ζουλάει ή να διπλώνει ρούχα.
Σύλλογος Αλτσχάιμερ Σκωτίας – Δράση για την Άνοια
της Βικτώριας Πολύζου, σύμβουλος ψυχικής υγείας
πηγή : medlabgr.blogspot.com