Tο πεπτικό έλκος είναι ένα νόσημα που ταλαιπωρεί ένα μεγάλο αριθμό ατόμων ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου
Γνωστό από την αρχαιότητα στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν απoτελούσε δυσεπίλυτο πρόβλημα που συχνά οδηγούσε σε μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις. Η κατανόηση, όμως, του ρόλου ενός συγκεκριμένου μικροβίου στην παθογένεια του έλκους και οι σύγχρονες θεραπευτικές μέθοδοι επιτρέπουν σήμερα την ουσιαστική αντιμετώπιση της πλειοψηφίας των περιπτώσεων.
Πεπτικό έλκος είναι η βλάβη ή πληγή που αφορά το εσωτερικό μέρος του πεπτικού σωλήνα.
Το έλκος είναι νόσημα του στομάχου – δωδεκαδακτύλου, που χαρακτηρίζεται από βαθιές διαβρώσεις βλεννογόνου μεγέθους πάνω από 5 mm. Η περίσσεια υδροχλωρικού οξέος που εκκρίνεται από το στομάχι προκαλεί γαστρικό ερεθισμό. Εάν η έκκρισης γαστρικού οξέος δεν αναστέλλεται προκαλεί πεπτικό έλκος
Τα δωδεκαδακτυλικά έλκη εντοπίζονται στο δωδεκαδάκτυλο ενώ τα γαστρικά έλκη στο στομάχι. Τα δωδεκαδακτυλικά έλκη σπάνια αντιπροσωπεύουν κακοήθεια σε αντίθεση με τα έλκη στομάχου.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ακεραιότητα του βλεννογόνου είναι:
- Μηχανικοί (μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμούς του βλεννογόνο),
- Χημικοί ή μικροβιακοί ή τοξινικοί (προκαλούν φλεγμονή του βλεννογόνου π.χ. παλινδρόμηση της χολής στο στόμαχο.)
- Τοπική ισχαιμία
- Επίσης η χρήση διαφόρων διαβρωτικών φαρμάκων, όπως η ασπιρίνη, η βουταζολιδίνη, η ιντομεθακίνη, η κορτιζόνη, αδυνατίζει το βλεννογόνο και προκαλεί έλκη.
Τα περισσότερα από τα πεπτικά έλκη προκαλούνται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού λοίμωξης. Helicobacter pylori είναι βακτήρια που αναπτύσσονται στο όξινο περιβάλλον του γαστρικού υγρού.
(Το ελικοβακτηρίδιο είναι ένα gram αρνητικό βακτηρίδιο, το οποίο ζει μέσα στην βλέννα του στομάχου. Είναι παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη έλκους, γαστρικού καρκινώματος και λεμφώματος, σε ευαίσθητα άτομα).
Το ελικοβακτηρίδιο συνήθως αποκτάται κατά την παιδική ηλικία. Το μικρόβιο διαθέτει μηχανισμό αντίστασης στα οξέα του στομάχου, τα οποία είναι τοξικά για πολλά μικρόβια. Ο οργανισμός παράγει αντισώματα για να εξαλείψει το μικρόβιο και κινητοποιεί τα λευκά αιμοσφαίριά του αλλά συνήθως η ανοσολογική του απάντηση είναι στα περισσότερα άτομα ανεπαρκής και ο ασθενής μεταπίπτει στην κατάσταση «της χρόνιας φορείας».
Τα επιδημιολογικά στοιχεία που συνδέουν το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού με το δωδεκαδακτυλικό έλκος είναι πολύ ισχυρά και συνοψίζονται παρακάτω:
(α) Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ανευρίσκεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό ασθενών με έλκος του δωδεκαδακτύλου.
(β) Η χρονική διάρκεια των υφέσεων του έλκους είναι μεγαλύτερη και η συχνότητα των υποτροπών του μικρότερη μετά από θεραπεία με φάρμακα που δρουν εναντίον του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού και το εξαφανίζουν από την περιοχή του στομάχου
(γ) Το έλκος υποτροπιάζει συχνότερα σε αυτούς που επαναποικίζονται με ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού
Άλλες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν έλκη είναι:
- Η παρατεταμένη περίσσεια όξινο pH του στομάχου.
- Η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ)
- Κληρονομική προδιάθεση. Γενετικοί παράγοντες και η αύξηση της ηλικίας είναι παράγοντες κινδύνου του πεπτικού έλκους.
- Το κάπνισμα αποτελεί επίσης ένα από τα αιτία του πεπτικού έλκους
- Η Ψυχολογική πίεση (Stress). Συναισθήματα όπως επιθετικότητα, μνησικακία, ενοχή, αναποφασιστικότητα κ.α. αυξάνουν την έκκριση οξέος, με αποτέλεσμα την δημιουργία του έλκους.
- Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, οι σοβαρές και μεγάλες εγχειρήσεις, τα εγκαύματα,τα εμπύρετα νοσήματα που προκαλούν έντονο σωματικό και ψυχικό stress μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία ελκών.
Θεραπεία του γαστρικού και δωδεκαδακτυλικού έλκους, εξαρτάται κυρίως από την φύση, την αιτία και την έκταση του πεπτικού έλκους και συνίσταται στην στρατηγική αντιμετώπισης του έλκους και στην επίτευξη ορισμένων στόχων, που προκύπτουν από τα σύγχρονα δεδομένα της παθοφυσιολογίας της νόσου
– Συντηρητική θεραπεία
- Η ανακούφιση από τα συμπτώματα
- Η επούλωση του έλκους
- Η πρόληψη των επιπλοκών
- Μείωση της παραγωγής οξέος
- Βελτίωση των αμυντικών ικανοτήτων του βλεννογόνου του στομάχου
- Εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, το οποίο, ανεξαρτήτως της ευθύνης του ή μη για τη δημιουργία του έλκους, πιθανότητα ευθύνεται για τις υποτροπές του έλκους
- Η μείωση ή εξάλειψη των υποτροπών του έλκους
– Φαρμακευτική αγωγή
- Χορήγηση αντιόξινων
- Χορήγηση ανταγωνιστών Η2 υποδοχέων
- Προστασία της γαστρικής διάβρωσης που μπορεί να προκληθεί από την λήψη των ΜΣΑΦ
- Σημαντική είναι η χορήγηση σκευασμάτων που σκοπό έχουν την αναστολή της αντλίας πρωτονίων.
– Χειρουργική επέμβαση
Χειρουργική επέμβαση χρειάζεται για τα διάτρητα πεπτικά έλκη.
Το έλκος γενικά θεωρείται καλοήθης πάθηση με ευνοϊκή εξέλιξη στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Η θνησιμότητα από έλκος είναι πολύ μικρή και οφείλεται κυρίως στις επιπλοκές.
Για την πρόληψη του πεπτικού και του δωδεκαδακτυλικού έλκους πρέπει να αποφεύγονται οι αιτίες που ενοχοποιούνται για την πρόκληση της νόσου. Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θεωρείται υπεύθυνο για την πρόκληση των περισσότερων περιστατικών του έλκους. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το μικρόβιο μεταδίδεται δια μέσου του νερού, του φαγητού και του σάλιου. Είναι σημαντικό να πλένετε τα χέρια σας μετά την τουαλέτα και πριν το φαγητό
Να αποφύγετε την κατανάλωση πρόχειρου φαγητού. Φροντίστε να τρώτε μη ερεθιστικές τροφές. Να τρώτε αρκετά φρούτα και λαχανικά σε τακτά διαστήματα (πορτοκάλι, τα σταφύλια κ.λπ.)
- Μικρά και συχνά γεύματα, βοηθούν στην πρόληψή του.
- Γάλα: Η σύσταση για τη χρήση του γάλακτος στο καθημερινό διαιτολόγιο στηρίζεται στην άποψη ότι το γάλα έχει ικανότητες εξουδετερώσεως του υδροχλωρικού οξέος. Θα πρέπει πάντως να τονίζεται στους ασθενείς ότι το γάλα δεν είναι αντιόξινο και ότι δεν αποτελεί ειδική θεραπεία για το έλκος
- Αλάτι: Έχει βρεθεί ότι το αλάτι προκαλεί γαστρίτιδα σε πειραματόζωα και πολλές επιδημιολογικές μελέτες υποδεικνύουν τη βλαπτική επίδραση της υπερκαταναλώσεως άλατος στο γαστρικό βλεννογόνο
- Λιπαρά οξέα τροφής. Φαίνεται ότι το είδος των λιπαρών οξέων της τροφής ασκεί κάποια επίδραση στην εμφάνιση του πεπτικού έλκους
- Τρώτε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες που βοηθούν στην πρόληψη του γαστρικού έλκους και βελτιώνουν την κινητικότητα του εντέρου.
- Μην διακόπτετε την αγωγή σας έστω και αν έχουν μειωθεί τα συμπτώματα.
- Διακόψτε το κάπνισμα
- Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση του αλκοόλ.
- Αποφύγετε το στρες