ΔΥΣΛΕΞΙΑ

 

Η Δυσλεξία είναι μια μορφή μαθησιακής δυσκολίας, κατά την οποία το άτομο, μικρής ή μεγάλης ηλικίας, παρουσιάζει δυσκολίες στην ανάλυση των λέξεων σε ακουστικές μονάδες συλλαβικής βάσης και στη σύνθεση συλλαβικών ακουστικών μονάδων σε λεξικά σύνολα με εννοιακό περιεχόμενο. Παρατηρείται σε όλους τους πολιτισμούς που έχουν γραπτή γλώσσα, και δεν έχει σχέση με τη νοητική καθυστέρηση.

Τα δυσλεκτικά άτομα πολλές φορές αντιμετωπίζουν πρόβλημα δυσκολίας ή ανικανότητας στο να αντιληφθούν τις ομοιότητες των αρχικών ήχων των λέξεων. Ενδέχεται π.χ. ένας δυσλεκτικός να μην αντιλαμβάνεται τον διπλό ήχο στο συμφωνικό σύμπλεγμα των λέξεων π.χ. “κλαίει”, “βάλτος” και για αυτό να διαβάζει ή να γράφει “καίει”, “βάτος”.

Συχνά η δυσλεξία εκδηλώνεται ως αδυναμία ακουστικής σύλληψης και διάκρισης φθόγγων, με αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν φθόγγους που μοιάζουν ηχητικά μεταξύ τους, όπως α-ο, ο-ου, ε-ι. Πρόβλημα μπορεί να παρουσιάζουν και με την οξύτητα άλλων φθόγγων, όπως:

• Β-Φ: βάρος – φάρος, φόβος – βαφή
• Δ-Θ: δάσος – Θάσος, δεσμός – θεσμός
• Σ-Ζ-Ξ: σώζω – συζήτηση – σύξευξη

Στην περίπτωση αδυναμίας οπτικής αντίληψης, τα δυσλεκτικά άτομα δεν μπορούν να συγκρατήσουν στη μνήμη τους τις λεπτές διαφορές μεταξύ μερικών γραμμάτων, αριθμών, μορφών ή σχημάτων, π.χ.:

• γράμματα: α – ο, ε – ω, β – φ, β – θ, γ – χ, ζ – ξ, ει – ιε, αι – ια
• αριθμοί: 7 – 1, 6 – 9, 5 – 3, 2 – 3, 8 – 4, 45 – 54, 23 – 32, 36 – 63
• γράμματα και αριθμοί: ρ – 9, ε – 3, κ – 4, οι – 10

Επίσης:

• Αντιμεταθέτουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. πότρα αντί πόρτα)
• Παραλείπουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. πόρι αντί ποτήρι)
• Προσθέτουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. δορόμος αντί δρόμος)
• Παρατονίζουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. σπιτί αντί σπίτι)
• Παραφθείρουν λέξεις (π.χ. μάλβι αντί μολύβι)
• Ακρωτηριάζουν λέξεις (π.χ. τπζια αντί τραπέζια)
• Διαβάζουν κατά πιθανότητα (π.χ. τραπέζι αντί τρέχω καθώς και οι δύο λέξεις ξεκινούν από τρ, ή βιβλίο αντί αναγνωστικό καθώς αν και πρόκειται για διαφορετικές ηχητικά λέξεις υπονοούν ομοειδές αντικείμενο)
• Γράφουν με κατοπτρική γραφή (π.χ. Иίτνος αντί Ντίνος)

Στα περισσότερα δυσλεκτικά άτομα εμφανίζονται:

1. Δυσκολίες στο γραπτό λόγo
2. Δυσκολίες στη γραφή
3. Σοβαρά προβλήματα στην ορθογραφία
4. Αργοπορία στη μάθηση της ανάγνωσης

Σε ορισμένα δυσλεκτικά άτομα εμφανίζονται:

1. Δυσκολίες στα μαθηματικά, ειδικά στην αφομοίωση συμβόλων και μορφών όπως οι πίνακες πολλαπλασιασμού
2. Προβλήματα στη βραχυπρόθεσμη μνήμη και οργάνωση
3. Δυσκολίες στην παρακολούθηση γραπτών οδηγιών και αλληλουχίας δρωμένων
4. Προβλήματα στην ανάγνωση γραπτών κειμένων
5. Παλινδρομική εκδήλωση ικανοτήτων.

Επίσης εμφανίζονται:

1. Δυσκολίες στον προφορικό λόγο
2. Προβλήματα στην εκτίμηση της απόστασης και της ενημερότητας του χώρου
3. Σύγχυση δεξιού και αριστερού.

Αντιμετώπιση της δυσλεξίας

Αν και κατά καιρούς προτείνονται διάφορες προσεγγίσεις αντιμετώπισης της δυσλεξίας, η επιστημονική κοινότητα δεν δείχνει να έχει εγκυροποιήσει κάποια από αυτές. Σε αυτό το πλαίσιο διατυπώνεται η πεποίθηση ότι περισσότερο μαθαίνει να ζει κανείς με τη δυσλεξία (καλλιεργώντας π.χ. εναλλακτικούς τρόπους μάθησης), παρά την ξεπερνά.

Ένα δυσλεκτικό παιδί, όταν κατά την ανάγνωση συναντήσει άγνωστες λέξεις δυσκολεύεται να τις διαβάσει. Για τα παιδιά αυτά είναι προτιμότερη η ολική μέθοδος διδασκαλίας πρώτης ανάγνωσης. Όταν όμως αποκτήσουν ένα ικανοποιητικό οπτικό λεξιλόγιο, τότε πρέπει σιγά-σιγά να εισαχθούν στην ανάλυση και σύνθεση των λέξεων για να μπορούν να διαβάσουν σύνθετες λέξεις.

Μία αξιολόγηση θα είναι το πρώτο βήμα για να βοηθηθεί το παιδί ή το νεαρό άτομο προκειμένου να ξεπεράσει τις δυσκολίες του. Διαθέτοντας αυτή την αξιολόγηση, ο καταρτισμένος εκπαιδευτικός μπορεί να προσαρμόσει το διδακτικό του πρόγραμμα στις ειδικές μαθησιακές ανάγκες του παιδιού, προκειμένου να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του, τα κίνητρα και τις στρατηγικές διεκπεραίωσης της μάθησης.

•    Εάν το παιδί σας δυσκολεύεται ή μπερδεύεται όταν διαβάζει κάποιες λέξεις, υπογραμμίστε αυτές τις λέξεις με χρωματιστό μαρκαδόρο.

•    Εάν έχει αρνητική στάση απέναντι στο διάβασμα προσπαθήστε με ευχάριστες ασχολίες να αλλάξετε τα αισθήματά του. Διαβάστε μαζί του παραμύθια με εικόνες ή κόμικς. Στη συνέχεια ζωγραφίστε κάτι, φτιάξτε ένα κολλάζ κ.τ.λ. με αφορμή αυτό που διαβάσατε. Αποφύγετε αρνητικά και καυστικά σχόλια αναφορικά με την απόδοσή του.
•    Δυσκολίες στην ορθογραφία μπορούν να αντιμετωπισθούν γράφοντας σε μια κάρτα τη λέξη. Χρησιμοποιείστε διαφορετικό χρώμα για τα γράμματα που ίσως να το μπερδεύουν και αναλύστε προφορικά τη γραφή αυτής της λέξης. Η ‘κρεμάλα’, τα σταυρόλεξα και βέβαια η συχνή επανάληψη θα βοηθήσουν στην εκμάθηση της ορθογραφίας.
•    Εάν το παιδί σας δεν διατηρεί τα απαραίτητα διαστήματα μεταξύ λέξεων βεβαιωθείτε ότι έχει κατακτήσει την έννοια της λέξης. Εξηγείστε του ότι υπάρχουν μεγάλες και μικρές λέξεις (π.χ. άρθρα και αντωνυμίες) τις οποίες δεν πρέπει να τις γράφει κολλημένες μεταξύ τους.
•    Σε περίπτωση που το παιδί σας δεν προλαβαίνει να κρατήσει σημειώσεις κατά την παράδοση του μαθήματος, ζητήστε από τον δάσκαλο την άδεια να χρησιμοποιεί ένα μικρό μαγνητόφωνο, ή ζητήστε από κάποιο άλλο μαθητή να χρησιμοποιεί καρμπόν και να του δώσει ένα αντίγραφο των δικών του σημειώσεων. Ο δάσκαλος με τη σειρά του, μπορεί να δώσει σε φωτοτυπία τις σημειώσεις του μαθήματος ή να γράψει στον πίνακα τα κύρια σημεία του μαθήματος ώστε να τα αντιγράψει το παιδί.
•    Είναι σημαντικό να ασχοληθείτε με τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου του γιατί το παιδί που έχει φτωχό λεξιλόγιο συχνά δυσκολεύεται στα θεωρητικά μαθήματα. Προτείνετε στο παιδί σας να φτιάξει το δικό του λεξικό χρησιμοποιώντας ένα τετράδιο χωρισμένο σύμφωνα με το αλφάβητο (ευρετήριο) και ενθαρρύνετέ το να χρησιμοποιεί καθημερινά τις λέξεις που μαθαίνει.
•    Εάν αντιμετωπίζει δυσκολίες στα μαθηματικά, εξηγήστε του βασικές έννοιες που πιθανόν να μην έχει κατανοήσει. Επίσης, ζητήστε από το παιδί σας να σημειώνει τα κρατούμενα και να ελέγχει πάντα κατά την εκτέλεση μιας πράξης το σύμβολό της ώστε να μην κάνει, για παράδειγμα, πρόσθεση στη θέση της αφαίρεσης. Αφιερώστε χρόνο στην εκμάθηση της προπαίδειας.
•    Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο χώρο που μελετάει το παιδί σας. Ενθαρρύνετέ το να διαβάζει σε ένα συγκεκριμένο δωμάτιο. Το δωμάτιο αυτό δεν πρέπει να έχει φασαρία ή να είναι φορτωμένο με αφίσες και παιχνίδια (οπτικά ερεθίσματα) που πιθανόν να αποσπάσουν την προσοχή του. Επίσης, το γραφείο του θα πρέπει να είναι μακριά από παράθυρα.