Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηλικιωμένων ασθενών μετά από κάταγμα ισχίου

Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηλικιωμένων ασθενών μετά από κάταγμα ισχίου

Τα κατάγματα του Ισχίου αποτελούν ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας το οποίο σχετίζεται με τους τραυματισμούς εκ πτώσεως στους ηλικιωμένους. Στη χώρα μας ο ετήσιος αριθμός των ηλικιωμένων (άνω των 70 ετών) με κάταγμα ισχίου κυμαίνεται μεταξύ 15.000 με 20.000, ενώ περισσότερα από 450.000 κατάγματα ισχίου ηλικιωμένων ατόμων έχουμε κάθε χρόνο στην Ευρώπη. Τα κατάγματα του ισχίου μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες για τους ηλικιωμένους ασθενείς τόσο σε οργανικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο.

Πράγματι το 70% των ασθενών αδυνατούν να επιστρέψουν στα προκαταγματικά επίπεδα λειτουργικότητας, γεγονός το οποίο εν μέρει αποδίδεται στα υψηλά ποσοστά μετεγχειρητικής κατάθλιψης. Ένα κάταγμα ισχίου αποτελεί μια απότομη και τραυματική εμπειρία που συνοδεύεται από απώλεια της ανεξαρτησίας, φυσικούς περιορισμούς, πόνο και εύκολη κόπωση, παράγοντες που επηρεάζουν τη ψυχολογία των ασθενών και δυσχεραίνουν την αποθεραπεία τους.

Οι ψυχολογικές δυσκολίες που σχετίζονται με την αίσθηση απώλειας του ελέγχου και την αναγκαιότητα προσαρμογής σε νέα δεδομένα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής από τους ψυχολόγους ή τους ψυχιάτρους που θα κληθούν να τις αντιμετωπίσουν. Η έρευνα γύρω από τη ψυχολογία των καταγματιών ασθενών δεν έχει εξελιχθεί ιδιαίτερα, έχουν ωστόσο αποσαφηνιστεί τρία βασικά ψυχολογικά μοντέλα συμπεριφοράς τα οποία αναλύονται και η αναγνώριση των οποίων θα προσανατολίσει καλύτερα τους επαγγελματίες υγείας και τους οικείους των ασθενών στην προσέγγιση των σωματικά και ψυχολογικά καταπονημένων ηλικιωμένων ασθενών.

1ο μοντέλο συμπεριφοράς – Φοβία νέας πτώσης

Η φοβία νέας πτώσης και πιθανού επανακατάγματος μετεγχειρητικά επηρεάζει 30-50% των ηλικιωμένων που ζούνε μόνοι τους και θεωρείται αρνητικός προγνωστικός παράγοντας για την ποιότητα ζωής των ασθενών. Η εγκατάσταση της φοβίας οδηγεί σε άγχος το οποίο ο ασθενής προσπαθεί να καταστείλει περιορίζοντας την κινητικότητά του. Ωστόσο η χρόνια μείωση της κινητοποίησης μπορεί να προκαλέσει μεγάλη μυϊκή ατροφία και να αποτελέσει δευτερογενή σωματική αιτία νέου τραυματισμού (απώλεια ευστάθειας – νέα πτώση). Η εγκατάσταση και η μη καταπολέμηση της φοβίας εξασθενίζει την αυτοεκτίμηση του ατόμου το οποίο μπαίνει σε ένα φαύλο κύκλο ψυχολογικής κατάπτωσης και σωματικών επιπλοκών εκ της ακινητοποίησης.

2ο μοντέλο συμπεριφοράς – Υπερδραστηριότητα

Για πολλούς ασθενείς με κάταγμα ισχίου ο παροδικός περιορισμός της φυσικής δραστηριότητας, όπως επιβάλλεται από τα μετεγχειρητικά πρωτόκολλα ασφαλούς και αργής αποθεραπείας, αποδεικνύεται ιδιαίτερα καταπιεστικός. Απλές προφυλάξεις κατά το πρώτο μετεγχειρητικό διάστημα, όπως η αποφυγή χαμηλών καθισμάτων, σταυρώματος των ποδιών ή κάμψης του ισχίου πέρα των 90 μοιρών μπορεί να συνιστούν για τους έντονα κοινωνικούς ασθενείς ή για εκείνους που επιμένουν να μένουν μόνοι τους, μη αποδεκτές καταστάσεις. Οι ασθενείς αυτοί τείνουν να μη συμμορφώνονται με το ρυθμό και τις οδηγίες των πρωτοκόλλων αποθεραπείας αναπτύσσοντας υπερδραστηριότητα για την οποία δεν είναι από φυσικής άποψης έτοιμοι. Ως αποτέλεσμα επέρχεται συχνά υπερκόπωση ενώ αυξάνεται ο κίνδυνος νέου τραυματισμού. Η κόπωση, ή ένας νέος τραυματισμός, οδηγούν στην ακύρωση των υπερβολικών φιλοδοξιών των ασθενών αυτών και τους προσγειώνουν απότομα στην πραγματικότητα εγκαθιστώντας συχνά καταθλιπτική διάθεση και αίσθημα αυτοαπαξίωσης.

3ο μοντέλο συμπεριφοράς – Υπερβολική ανικανότητα

Βάσει αυτού του μοντέλου ο ασθενής υιοθετεί συμπεριφορά γενικότερης απραξίας υποθέτωντας πως είναι ικανός για πολύ λιγότερες δραστηριότητες από αυτές που πραγματικά μπορεί να πραγματοποιήσει. Οι ασθενείς αυτοί έχουν την τάση να μεταφράζουν την παροδική μετεγχειρητική συμπτωματολογία (αδυναμία άμεσης πλήρους φόρτισης, διαλείπων άλγος από το χειρουργικό τραύμα κ.α.) ως απότοκη φυσιολογικής γήρανσης και κατά συνέπεια παραδίδονται μ’ αποτέλεσμα να απολέσουν τις αναγκαίες ψυχολογικές εφεδρείες για ν’ ανταπεξέλθουν στη φάση της αποθεραπείας. Πολλοί από αυτούς τους ασθενείς μπορεί να πάσχουν ήδη από γεροντική κατάθλιψη και ως εκ τούτου η φυσική ταλαιπωρία του τραυματισμού, του χειρουργείου και της αποθεραπείας αποτελεί την σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι της απόγνωσης, στερώντας τους από κάθε κίνητρο να ανακτήσουν την κινητικότητα και την ανεξαρτησία τους. Αυτό οδηγεί, όπως και στα προηγούμενα μοντέλα, σε έναν όλο και πιο μεγάλο φαύλο κύκλο περιορισμένης κινητικότητας – μυϊκής ατροφίας – εξάρτησης από το περιβάλλον – χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Συμπερασματικά

Τα κατάγματα του ισχίου συνιστούν μια σημαντική νόσο των ηλικιωμένων ασθενών η συχνότητα της οποίας αυξάνει γεωμετρικά με την ηλικία. Έχει υπολογιστεί πως μόνο των 30% των ασθενών θα προσεγγίσουν τα προκαταγματικά επίπεδα κινητικότητας ενώ ακόμη πιο συγκλονιστικό είναι το γεγονός πως το 50% των ασθενών αποβιώνει εντός διετίας από την επέμβαση για λόγους απώτερων επιπλοκών οι οποίες σχετίζονται με τη μειωμένη κινητικότητα. Η γνώση των προαναφερθέντων μοντέλων συμπεριφοράς μπορεί να βελτιώσει αισθητά τον τρόπο αντιμετώπισης των ασθενών αυτών. Τα γεγονός μάλιστα της υποστελέχωσης των χειρουργικών κλινικών με ψυχολόγους καθιστά σημαντική την γνώση των μοντέλων και την αντίστοιχη προσέγγιση των ασθενών και από τους άλλους επαγγελματίες υγείας (πέραν των ψυχολόγων) καθώς και από τους οικείους των ασθενών.

Ο στόχος της προσέγγισης των ασθενών θα πρέπει να είναι η αύξηση του αισθήματος της επάρκειας και της αυτοεκτίμησης και τη διατήρησης αυτοελέγχου καθ’ όλη τη διάρκεια της αποθεραπείας. Η συνεργατική προσέγγιση της κατάστασης μαζί με τον ασθενή είναι απαραίτητη για την αναγνώριση και καταπολέμηση όλων των τυχόν γνωσιακών ή συμπεριφεριολογικών παραγόντων που συντηρούν τη ψυχολογική αναστάτωση. Εάν οι ίδιοι οι ασθενείς γνωρίζουν τους παράγοντες που ενδεχομένως καθυστερούν τη μετεγχειρητική πρόοδό τους θα έχουν καλύτερη κατανόηση σχετικά με την προσπάθεια που θα πρέπει να καταβάλλουν. Η εξ’ αρχής ενημέρωση του ασθενούς σχετικά με τα προσδοκώμενα οφέλη της αποθεραπείας και το ρυθμό κινητοποίησης και ανεξαρτητοποίησης είναι σημαντική ώστε να τεθούν και να επιτευχθούν ρεαλιστικοί στόχοι.

 

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΛΑΣΑΝΙΑΝΟΣ
Ορθοπαιδικός Χειρουργός Τραυματολόγος

Related Articles

Back to top button